Beyin hastalıklarında lisan ve konuşma nasıl etkilenir  Uzman Lisan ve Konuşma Terapisti Ayşegül Yılmaz, beyin hastalıkları sonucunda lisan ve konuşma alanında afazi, dizartri ya da konuşma apraksisi olarak isimlendirilen bozukluklar ortaya çıkabileceğini söyledi

Demans, travmatik beyin hasarı, Parkinson, ALS ve inme üzere beyin hastalıkları sonucunda bilişsel, dilsel, iletişimsel zahmetler, konuşma bozuklukları, ses ve yutma bozuklukları görülebiliyor. Uzman Lisan ve Konuşma Terapisti Ayşegül Yılmaz, beyin hastalıkları sonucunda lisan ve konuşma alanında afazi, dizartri ya da konuşma apraksisi olarak isimlendirilen bozukluklar ortaya çıkabileceğini söyledi. Hastalara yaklaşımın ehemmiyetine işaret eden Yılmaz, “Konuşma esnasında karşı tarafın daha âlâ anlayacağı niyetiyle seslerini yükseltmemeli, bunun yerine kullandıkları lisanı daha kolay tutmalılar. Açık uçlu sorular yerine evet-hayır soruları tercih edilmelidir. Konuşma esnasında karşı tarafın sözcükleri bulup söz etmesi için vakit tanımalılar.” tavsiyesinde bulundu.

22 Temmuz, Dünya Nöroloji Federasyonu tarafından “Dünya Beyin Günü” olarak kabul edilliyor. Bu özel günde beyin sıhhatinin kıymetine dikkat çekilmesi hedefleniyor.

Üsküdar Üniversitesi NPİSTANBUL Hastanesi Uzman Lisan ve Konuşma Terapisti Ayşegül Yılmaz, beyin hastalıkları sonucunda ortaya çıkan lisan ve konuşma bozukluklarına ait değerlendiremede bulundu.

Dil ve konuşmada bozukluklar ortaya çıkabilir

Demans, travmatik beyin hasarı, Parkinson, ALS ve inme üzere beyin hastalıkları sonucunda bilişsel, dilsel, iletişimsel zahmetler, konuşma bozuklukları, ses ve yutma bozuklukları görülebileceğini kaydeden Ayşegül Yılmaz, “Dil ve konuşma alanında afazi, dizartri ya da konuşma apraksisi olarak isimlendirilen bozukluklar ortaya çıkabilmektedir.” dedi.

Afazinin beynin lisandan sorumlu alanlarının hasarlanmasından kaynaklanan edinilmiş bir lisan bozukluğu olduğunu kaydeden Ayşegül Yılmaz, “Bu duruma sahip olan bireylerde konuşma, manaya, tekrarlama, isimlendirme, okuma ve yazma ile ilgili marifetler etkilenmektedir. Dizartri; lisan, dudak, yumuşak damak, yüz, gırtlak üzere konuşmada kullanılan kasların ve yapıların güçsüzlüğü ve uyumundaki bozulmalar sonucu konuşmanın anlaşılırlığını etkileyen konuşma bozukluğudur. Dizartride teneffüs, fonasyon, rezonans, sesletim ve konuşmanın prozodik özellikleri etkilenir.” dedi.

Uzman Lisan ve Konuşma Terapisti Ayşegül Yılmaz, “Konuşma apraksisi ise konuşma seslerinin üretimini sağlayan yapılarda rastgele bir bozukluk olmamasına karşın konuşma üretimini gerçekleştiren hareketlerin açığa çıkmasını sağlayan komutların plan yahut programlamasındaki hasarlanma ile istemli olarak seslerin üretilmesindeki zahmet olarak ortaya çıkar.” dedi.

Kişiye özel konuşma terapisi uygulanabiliyor

Ortaya çıkan bu bozukluklarda ayrıntılı bir lisan ve konuşma değerlendirmesi yapılarak şahsa özel konuşma terapisi yaklaşımları ile müdahale programı uygulandığını belirten Yılmaz, bu programlarla kaybedilen marifetlerin kazanılması ve kişinin bağlantısının artırılmasının hedeflendiğini söyledi. Yılmaz, “İyileşmenin seviyesi hasara ve buna bağlı olarak etkilenen maharetlere nazaran değişiklik göstermektedir.” dedi.

Afazi terapisinde lisan marifetlerinin geliştirilmesi hedefleniyor

Bu bozuklukların tedavisine ait yollardan de bahseden Uzman Lisan ve Konuşma Terapisti Ayşegül Yılmaz, şunları söyledi:

Afazi terapisinde; etkilenen lisan maharetlerinin geliştirilmesi için manaya, konuşma, okuma ve yazma maharetleri desteklenmekte, sözel irtibatı olmayan ya da sonlu olan bireylerde hayata iştiraki ve bireylerle bağlantısı artırmak için jest, mimik kullanımı yahut alternatif ve destekleyici irtibat metotları kullanılarak bağlantısı sağlamak amaçlanmaktadır.

Bozulmuş konuşma üretiminin düzeltilmesi amaçlanıyor

Dizartri terapisinde; bozulmuş konuşma üretimini düzeltmeyi amaçlayan, irtibat stratejilerinin kullanılmasını artıran ve alternatif irtibat sistemlerinin kullanıldığı sistemler yer almaktadır. Bu maksatlarla konuşma suratının düzenlenmesi, lisan, dudak ve yüz kaslarının güçlendirilmesi ve uyumun sağlanması, teneffüs antrenmanları, konuşma anlaşılırlığının artırılması ve kişinin ve aile üyelerinin bağlantı kurmasına yardımcı olacak stratejiler üzere yollar kullanılmaktadır.

Konuşma apraksisi terapisinde; konuşma üretimi ve anlaşılırlığı uygunlaştırmayı amaçlayan yaklaşımlar, motor planlamanın yine oluşturulmasına yönelik yaklaşımlar ve alternatif irtibat stratejileri kullanılmaktadır.

TMU ve tDCS tedavileri de uygulanabiliyor

Edinilmiş lisan ve konuşma bozukluklarının tedavisinde lisan ve konuşma terapisi ile eş vakitli olarak Transkranyal Manyetik İhtarım (TMU) tedavisi yahut Transkranyal Hakikat Akım (tDCS) tedavisi de uygulanabilmekte ve terapininin tesirliliğini artırmaktadır.”

Hastanın hikayesi hakkında bilgi edinilmelidir

Bu hastalara yaklaşımın ehemmiyetine de işaret eden Uzman Lisan ve Konuşma Terapisti Ayşegül Yılmaz, “Bu hastalara yaklaşırken ferdî özellikleri, bozukluk ortaya çıkmadan evvelki durumu, eğitim seviyesi hakkında bilgi sahibi olunmalı, kişinin istekleri dinlenmeli ve terapi planlanırken göz önünde bulundurulmalıdır. Misyonlar kolaydan zora planlanmalı, ağır, kâfi ve tekrarlı uyaranlar verilmeli ve kişinin karşılıkları hakkında geribildirimde bulunulmalıdır.” dedi.

Ailelere neler tavsiye edersiniz?

Uzman Lisan ve Konuşma Terapisti Ayşegül Yılmaz, hasta yakınlarına da değerli tavsiyelerde bulundu:

“Aileler bu bozukluklara sahip bireylerle bağlantıya geçmeden evvel bireylerin dikkatlerinin onların üzerinde olduğundan emin olmalılar ve göz temasını sürdürmeliler. Konuşma ortamında diğer bir sesli uyaran olmamasına dikkat etmeliler. Konuşma esnasında karşı tarafın daha düzgün anlayacağı fikriyle seslerini yükseltmemeli, bunun yerine kullandıkları lisanı daha kolay tutmalılar. Açık uçlu sorular yerine evet-hayır soruları tercih edilmelidir. Konuşma esnasında karşı tarafın sözcükleri bulup tabir etmesi için vakit tanımalılar. Sözel üretimin sağlanamadığı anlarda şahıslardan çizmek, yazmak, el hareketleri ile anlatmak üzere bağlantısı devam ettirmeyi sağlayan ögeleri kullanmalarını isteyebilirsiniz. Kusurlu üretimler olduğunda her vakit düzeltmeyin. Kişinin konuşma bozukluğuna sahip olmasının onları günlük hayattan uzaklaştırmasına müsaade vermeyin. Aile içindeki sohbetlere, değerli kararların alındığı ortamlara dahil etmeye çalışın.” (BSHA)