Türkiye Müteahhitler Birliği, 2021 yılının birinci İnşaat Dalı Tahlili Raporu’nu yayınladı. Ortadoğu ve Afrika bölgelerinde 2021 yılı ve sonrası için bilinen ve planlanan 5,4 trilyon dolar büyüklüğünde projenin olduğuna dikkat çekilen raporda, Türk müteahhitlerinin bu projelerden hisse alabilmesi için finansman temini ve yapan diplomasiye muhtaçlık olduğu vurgulandı.
Türkiye’nin en esaslı sivil toplum örgütlerinden Türkiye Müteahhitler Birliği (TMB), iktisat etrafları ve bölüm tarafından ilgiyle takip edilen İnşaat Dalı Tahlili Raporu’nun Ocak 2021 sayısını yayınladı. “2021’in Başında Kaygı ve Umut Bir Arada” başlığı ile yayınlanan tahlilde, global ve ulusal iktisadın yanı sıra inşaat bölümünde geçtiğimiz çeyrek periyoda ait datalar kapsamlı biçimde değerlendirildi.
Petrol üreticisi ve ihracatçısı ülkelerde artan fiyatlarla birlikte yeni alt ve üst yapı yatırımları beklendiğine dikkat çekilen raporda, 2021 yılı için en fazla iş potansiyeli taşıyan birinci üç pazarın, toplam 40’ar milyar dolarlık proje portföyleriyle Suudi Arabistan, Nijerya ve Birleşik Arap Emirlikleri (BAE) olduğu belirtildi. İnşaat Kesimi Tahlili Raporu’nda yurtdışı müteahhitlik hizmetlerinde kelam konusu tablonun, finansman temini ve yapan diplomasi gereksiniminin ehemmiyetini öne çıkardığının altı çizildi.

Türkiye de birinci 10 içinde yer alacak
Middle East Business Intelligence (MEED) datalarına nazaran, 2021 sonrası periyot için Orta Doğu ve Afrika ülkelerinde bilinen ve planlanan toplam proje meblağının 5,4 trilyon doları aşacağının hesaplandığının vurgulandığı raporda, “Bu çerçevede, en büyük pazarın 1,2 trilyon doların üzerinde bir portföyle Suudi Arabistan olacağı öngörülmektedir. Ülkeyi yaklaşık 700 milyar dolar fiyatında kontrat fiyatıyla BAE ve 400 milyar dolar üzerinde mukavele fiyatı ile de Nijerya izlemektedir. Bu ülkeleri Mısır ve Irak takip ederken; Kuveyt, Türkiye, Güney Afrika, Katar ve İran da bu çerçevede birinci 10 ortasında yer almaktadır” sözlerine yer verildi.
Çalışmada, Türkiye’ye yönelik oluşturulan olumsuz algı nedeniyle Körfez’de, bilhassa Suudi Arabistan’da dalın problemlerinin arttığına değinildi. İş dünyasının çatı kuruluşları TMB, DEİK, TOBB, TÜSİAD, TESK, TİM, YASED ve MÜSİAD’ın Ekim ayında ortak bir bildiri yayımlayarak Türk firmalarına yönelik ambargo uygulamaları nedeniyle Suudi Arabistan yetkililerine, yapan diyalog ve işbirliği davetinde bulunulduğunun hatırlatıldığı raporda, “Toplam proje fiyatı açısından Suudi Arabistan, Orta Doğu ülkeleri içinde (Irak’ın ardından) ikinci, tüm pazarlar ortasında da altıncı ülke pozisyonunda olması nedeniyle değer taşımaktadır. Türkiye aleyhine oluşturulan algının bertaraf edilmesi, bilhassa Suudi Arabistan pazarında yaşanan külfetlerin giderilmesi her zamankinden değerli hale gelmektedir” denildi.

Finansman temini için görüşmeler yapılıyor
Finansman temininin kıymetinin rekabetin yükseldiği mevcut şartlarda daha da arttığına dikkat çekilen raporda, TMB’nin çalışmaları hakkında şu bilgiler yer aldı: “Bu doğrultuda, TMB’nin Afrika Kalkınma Bankası, Asya Kalkınma Bankası, İslam Kalkınma Bankası ile son olarak Avrupa İmar ve Kalkınma Bankası’yla temasları kelam konusu olup; öteki ülkelerin ihracat kredi kuruluşları ile öteki milletlerarası kurum ve kuruluşlarla da bu mevzuda çalışmalar yürütülmektedir. Üçüncü ülkelerde işbirliği kapsamında Japonya ile finansman, know-how, girişimcilik ve tecrübesi içerecek güçbirliği arayışı bulunmaktadır.”
Türkiye Müteahhitler Birliği’nin 2020 yılını değerlendirdiği raporda genel iktisat ve kesime ait özetle şu tespitlere yer verildi:
YURTDIŞINDA 14,4 MİLYAR DOLARLIK İŞ ÜSTLENİLDİ: Yurtdışı müteahhitlik hizmetleri kapsamında salgın öncesi ortaya konan yıllık 20 milyar dolar fiyatında yeni projeye ulaşma maksadı, salgın tedbirleri ve ekonomilerde yol açtığı tahribata paralel olarak yakalanamamıştır. Ticaret Bakanlığı datalarına nazaran; 2020 yılında bölüm, yurtdışında 14,4 milyar dolar meblağında 299 proje üstlenmiştir. Gelinen noktada, bölümün yurtdışına açıldığı 1972 yılından bugüne kadar 128 ülkede üstlendiği 10.525 projenin toplam fiyatı ise 418,6 milyar dolara ulaşmıştır.
BAŞKAN PAZAR YENİDEN RUSYA: 2020 yılında başkan pazar %31,9 hisse ile yeniden Rusya Federasyonu olmuş, ülkede 4,6 milyar dolar meblağında 54 projenin imali müteahhitlerimize ihale edilmiştir. Birinci beş pazar içindeki öbür ülkeler Kuveyt (toplam meblağı 841,1 milyon dolar olan 4 proje),   Romanya (toplam fiyatı 742,7 milyon dolar olan 7 proje),  Ukrayna (702,9 milyon dolar büyüklüğünde 9 proje) ve Hollanda (toplam meblağı 696,4 milyon dolar olan 15 proje) olarak sıralanmıştır. Körfezde öne çıkan pazarlardan Katar, 2019 yılında Rusya’nın akabinde ikinci sırada yer alırken, 2020 yılında üstlenilen 565,6 milyon dolar fiyatında 6 proje ile bu sefer altıncı sıradadır. Amaç pazarlardan Afrika ülkeleri ortasında ise Senegal, bu yılki birinci on pazar ortasında 401,4 milyon dolar meblağında 2 proje ile yer almıştır.
LİBYA’DA ÖZEL FON BEKLENİYOR: Kesimin birinci ve hala en büyük üçüncü pazarı olan Libya’da ise Türk inşaat firmalarının problemlerinin tahlili için başlayan yeni süreçte, Türk firmaları tarafından görüşme talebinde bulunulmuş; müzakereler için Libyalı patron yönetimlerden Ulusal Mutabakat Hükümeti Başkanlık Konseyi’nin Türk firmalarının projeleri için tahsis edeceği özel fonun beklenildiği öğrenilmiştir.
SAHRAALTI AFRİKA’DA AVANTAJ VAR: Global inşaat pazarının genelinde de pandeminin yarıdan fazla düşüşe neden olduğu değerlendirmeleri yapılmaktadır. Türk müteahhitlerinin, olağanlaşma süreci ile birlikte başta Sahra-altı Afrika olmak üzere ülkelerin gündeminde yer alacak kalkınma atakları ve altyapı gereksinimlerinde, dalın hayli riskli bölgelerde hem de uygun maliyetle ve kaliteli iş yapıyor olması avantaj olabilecektir.
DAĞLIK KARABAĞ ÖNCELİKLER ORTASINDA: Dağlık Karabağ’da ortaya çıkacak gereksinimler ile yine imar çalışmalarında Türk müteahhitlerinin faal rol üstlenmeleri ve Azerbaycan iktisadına en uygun halde katkıda bulunmaları önümüzdeki yılın öncelikleri ortasında yer almaktadır.
MAKSAT, BİRİNCİ ETAPTA 20 MİLYAR DOLARLIK YENİ PROJE: Çok taraflı iktisat kuruluşlarınca 2021 yıl için öngörülen global ve bölgesel büyüme oranları, aşılama ile sürat kazanacağı beklenen olağanlaşma süreci ile birlikte düşünüldüğünde, yurtdışı müteahhitlik hizmetlerinde 20 milyar dolar fiyatında yıllık yeni proje üstlenilmesi yine amaç olarak değerlendirilebilecektir.
KENTSEL DÖNÜŞÜM HIZLANDIRILMALI: En temel muhtaçlık olan yapı güvenliğinin geliştirilmesi de ihmal edilmemesi gereken bir mevzu olarak gündemdeki yerini korumaktadır. Yaşanan İzmir zelzelesinin akabinde TMB öncülüğünde öne çıkan bölüm STK’ları tarafından “Depreme Karşı Tekiz” sloganıyla mevzu hakkında bir Ortak Teşebbüs başlatılmıştır. Teşebbüs kapsamında “Ehil Yapı Müteahhidi”, “Güçlü Yapı Denetimi”, “Yetkin Mühendislik Sistemi”, “Mesleki Yeterlilik Dokümanlı İşgücü”, “Kaliteli Malzeme”, “Çok Taraflı İmar Mevzuatı ve Şuurlu Kamuoyu” başlıkları altında gereksinimler öne çıkarılmaktadır. Ülkemizde devam eden kentsel dönüşüm çalışmalarının bu bahisler çerçevesinde sarsıntı bakış açısıyla sürdürülmesinin ehemmiyeti vurgulanmaktadır. 1999 yılı Marmara Depremi’nin akabinde ülke genelinde 1,5 milyon konut dönüştürülmüş olup; 2021’de 80 bin konutluk kentsel dönüşümün başlatılması beklenmekte, fakat 6 milyonun üzerinde konutta daha süren muhtaçlık dikkate alındığında kelam konusu sürecin hızlandırılması gerektiği görülmektedir.
YENİ İNŞAAT RUHSATI ALIMINDA ARTIŞ VAR: Yeni projelerde frene basan dalda, yeni inşaat ruhsatı alımında son aylarda bir artış izlenmiştir. TÜİK’in Ocak – Eylül 2020 periyodu Yapı Müsaade İstatistikleri’ne nazaran; yapı ruhsatı verilen daire sayısı 2019 yılının genelinde 305 bin 938 iken 2020 yılının birinci 9 ayında 357 bin 807 olmuştur. Bu gelişmede, 2019 yılında dalın içinde bulunduğu güç kaidelerde verilen ruhsat sayısının esasen düşük olması (baz etkisi), Anadolu’daki TOKİ projeleri ve mühleti dolan ruhsatlar için tekrar müracaatların yapılması formunda üç temel değişkenin tesiri izlenmiştir. Sektörde yapı kullanım müsaade dokümanına geçiş ise sürat kesmeye devam etmiştir. 2019 yılında 734 bin 373 konut için yapı kullanım müsaade evrakı alınmış iken bu sayı 2020 yılı birinci 9 ayında 423 bin 733 olmuştur.
BORÇLULUK VE MALİYETLERDEKİ ARTIŞ RİSK FAKTÖRÜ: Bölümde gözlenen büyümenin gelecek devirde korunabilmesinin önünde, salgının neden olduğu belirsizliklerle birlikte birtakım temel meseleler ve riskler bulunmaktadır. Kesimde borçluluk oranları yükselmiş durumdadır. Ayrıyeten yükselmeye başlayan faiz oranları, iç ve dış piyasalardaki gelişmeler paralelinde dalgalı bir seyir izleyen döviz kuru da daldaki fonlama maliyetlerini artırmıştır. İmal işlerinde yüklü olarak kullanılan çimento, akaryakıt, demir, bitüm, boru üzere gereç fiyatlarında son iki yıldır yüksek artışlar izlenmiştir. Ödeneklerdeki düşünceler ve maliyet artışları çerçevesinde fesih uygulamasına duyulan muhtaçlık artmıştır. Mukavele feshi gerçekleştirmek isteyen firmalara bu hakkın kullanılabilmesi imkânı verilmesi halinde bölümdeki mevcut problemlerle artan kayıpların bir ölçü sonlandırılabileceği bedellendirilmektedir. Salgında ikinci dalganın kuvvetlenmesiyle devreye alınan kısıtlama tedbirleri inşaat faaliyetlerine de olumsuz yansımıştır.

Kaynak: (BHA) – Beyaz Haber Ajansı