Uyaran Eksikliği Otizmle Karıştırılıyor
0-2 yaş devrinde ortaya çıkan, konuşma ve bağlantı sorunlarıyla kendini belirli eden uyaran eksikliği, erken teşhis ve terapi süreciyle tedavi edilebiliyor. Lisan ve Konuşma Terapisti Mehmet Hayri Mazlum Şahin, uyaran eksikliğiyle ilgili merak edilen bahislerde bilgi veriyor.
Çocuğunuz kâfi seviyede konuşamıyor, akranlarıyla irtibatta ve etkileşimde sıkıntılar yaşıyorsa… Davranış sorunları sergiliyor, istediği olmayınca ağlayıp bağırıyorsa… İnatçı ve sinirliyse… Toplumsal ahengi kâfi değilse, davranış problemleri varsa bunun nedeni uyaran eksikliği olabilir. Uyaran eksikliğinin, otizmle sık sık karıştırılan bir sorun olduğunu söyleyen Dil ve Konuşma Terapisti Mehmet Hayri Mazlum Şahin, uyaran eksikliğini şöyle anlatıyor: “Uyaran eksikliği, 0-2 yaş devrinde çocuğun uyaranlara çok az maruz kalması sonucu ortaya çıkar. Ebeveynden bağımsız büyüyen, teknolojik aletlerle fazlaca vakit geçiren çocuklarda görülür. Bu tip durumlarda çocuk Etraftan gelen sesler, duyu, tat, biçimler, objeler, kavramlar, yönergeler, toplumsal ortamlar, ebeveynler ile geçirilen vakit, oyunlar üzere uyaranlara ulaşamamış olur. 2 yaşından sonra genel gelişimlerinde sorunlar görülmeye başlanır. Repertuvarlarındaki sözcük sayısı çok azdır ya da hiç konuşamıyordur. Sesli ihtarlara karşılık vermediği için ebeveynler çocuklarında farklı birçok sorundan şüphelenebilir.”
Ebeveynleriyle irtibatı kısıtlı olan çocukta uyaran eksikliği görülebiliyor
Uyaran eksikliğini otizmden ayıran en kıymetli etmenin uyaran eksikliği olan çocukların toplumsal irtibatı otizm teşhisine sahip çocuklara kıyasla daha âlâ olması olduğuna dikkat çeken Dkt. Şahin, uyaran eksikliğini tetikleyen en değerli etmenlerin ağır televizyon, tablet ve telefon kullanımı, genel gelişimsel sıkıntıları, ebeveynlerle irtibatta kısıtlılık, zayıf duygusal temas ve duyusal uyarımların bozukluğu olduğunu anlatıyor. Dkt. Şahin, uyaran eksikliğine bağlı sorun yaşayan çocukların en sık gösterdikleri davranış ve konuşma sorunlarını şöyle sıralıyor:
- Konuşma gelişiminin yaşıtlarından geri olması,
- Sadece vokal sesler çıkarması yahut repertuarında birkaç sözcük ile konuşuyor olması,
- Kendi istediği olmadığı vakit bağırma, ağlama ve öfke krizleri,
- Konuşma anlaşılırlığının hudutlu olması,
- Söylenenleri bazen anlayıp bazen anlamaması,
- Söylediğiniz şeyin kendi istediği ve anladığı biçimiyle yapıyor olması,
- Sosyal hayata, akranlara ve etrafa karşı ahenk meselelerinin yaşanması.
Ailedeki eğitimle tedavi daha süratli ilerleyebilir
Erken teşhis ve yanlışsız terapi süreciyle uyaran eksikliği meselesinin giderilebileceğini anlatan Dkt. Şahin, bu durumun müddetinin ailenin eforuna, uzmanın yeterliliğine ve çocuğun uyaran eksikliği derecesine bağlı olarak değişebileceğini altını çiziyor. Uyaran eksikliğinin uzman takviyesiyle ortadan kalkabilen bir durum olduğunu hatırlatan Dkt. Şahin, “Eğer belirtiler önemsenmez ise ilerleyen devirlerde çocukta duygusal eksiklikler, akademik yetersizlikler, toplumsal geri çekilmeler ve ruhsal ıstıraplar görülür. Uyaran eksikliğinde en kıymetli nokta aile eğitimidir. Ailenin eğitimi ve uzmanın öngörüleriyle çocuk tedavide daha süratli ilerleme sağlar. Çocuğun tablette ve televizyonda geçirdiği müddet 20 dakikadan fazla olmamalı, bunun yerine çocuk aile ve akranları ile sosyalleşmeli ve sosyalleşeceği alanlarda bulunulmalı. Aile, uzmanın verdiği eğitim planına harfiyen uymalı konutta çalışılmalı. Zira en doğal öğrenmeyi ebeveynlerden konut ortamında öğrenir. Ebeveynler uzmanla daima temasta olmalı ve süreç etkileşim halinde yönetilmeli” diyor.
Dkt. Şahin, uyaran eksikliği olan çocukların ebeveynlerine şu tekliflerde bulunuyor: “Çocuğunuzu mümkün olduğu kadar çok uyarana maruz bırakın. Çocuğunuzla daima irtibat halinde olun, konuşurken göz kontağı kurmaya çalışın. Çocuğun toplumsal gelişimini destekleyin. Sık sık dışarıya çıkarıp akranları ile oyun oynamasını sağlayın. Fonksiyonel oyunlara tartı verin. Televizyon, tablet ve telefon üzere teknolojik aletlerden uzak tutun. (BSHA)
