Yorgunluğunuzun Sebebi Demir Eksikliği Olabilir.Dr. Öğr. Üyesi Erdem Kamil Basmacıoğlu ‘Demir eksikliği anemisi’ hakkında bilgiler verdi.

Demir eksikliği dünyada ve ülkemizde en sık görülen anemi çeşidi olarak biliniyor. Yetersiz ve istikrarsız beslenme, vejeteryan diyet uygulayanları, zayıflama gayesiyle yapılan operasyonlar, uzamış ishal üzere nedenlerle demirin sindirim sisteminden gereğince emilememesi sonucu yetersiz demir alımına yol açabilir.

Halk ortasında kansızlık olarak bilinen demir eksikliği anemisinin görülen en yaygın belirtileri;‘huzursuzluk, dikkat eksikliği, etrafa olan ilgide azalma, düşük çalışma performansı, davranış değişiklikleri, taş, toprak, buz, cam üzere besin pahası olmayan hususların yenilmesi, ağız içi ve ciltte değişiklikler, saçlarda kırılma, saç dökülmesi, dudak etrafında çatlaklar, lisanda yanma hissi, tat almada azalma, yutma zahmeti, kaşık tırnak üzere tırnak değişiklikleri, bacak ağrıları, beden direncinin azalmasından kaynaklı artmış enfeksiyon sıklığı’ gibi bir çok belirti ve bulgu demir eksikliğine bağlı olarak gelişir.

Demir Eksikliği Anemisi

Dr. Öğr. Üyesi Erdem Kamil Basmacıoğlu ‘Demir eksikliği anemisi’ hakkında bilgiler verdi. Anemi bedende oksijenin taşınmasından sorumlu olan, kanımızda kırmızı kürelerde bulunan hemoglobin ölçüsünün olağandan az olması durumudur. Hemoglobinin Erkeklerde 13 g/dl, bayanlarda 12 g/dL altında olması anemi olarak bilinir. Aneminin birçok nedeni vardır.  Bunların değerli bir kısmı hemoglobinin üretiminde kullanılan Demir, Vitamin B12, Folik Asit üzere hemoglobin imalinde kullanılan unsurların eksikliğine bağlı olarak hemoglobinin beden gereksinimi kadar yapılamamasıdır. Bu tıp anemiler beslenmeye bağlı anemiler olup en sık görüleni ise Demir eksikliği anemisidir. Demir eksikliği anemisi en sık görülen anemi olup dünya nüfusunun en az beşte birini etkilemektedir. Ülkemizde de en sık görülen anemidir. Demir yeryüzünde sık olarak bulunmakla birlikte bedene alınımı sıkı denetim altındadır. Demir bedende kanımızdaki kırmızı kürelerinin oksijen taşımasından sorumlu olan hemoglobin yapısında bulunan değerli mineraldir.  Demir minerali yalnız kanda oksijen taşınmasında sorumlu olmayıp kas dokusu işlevleri, elektron transferi, DNA üretimi ve enzim işlevleri açısından da kıymeti vardır. Bedenimizde kas, karaciğer, kemik iliği, dalak üzere organlarda kullanılmayan ölçüleri depolanır.

Vücudumuzdaki toplam ölçüsü 4-5 gr kadardır. Diyetle aldığımız demirin yaklaşık %1 -10 emilebilmektedir. Her gün 1-2 mg demiri cilt, tırnak ve mide bağırsak sistemi ile kaybolan dokularla atarız. 1-2 mg da demiri de bedenimize almamız gereklidir.  Günlük demir muhtaçlığının karşılanması için en az 15-20 mg kadar demire muhtaçlığımız vardır. Hayvansal besinlerden alınan demir daha düzgün emilir. Bitkisel kaynaklı demirin emilim öncesi midede süreç görmesi gerekir bu nedenle emilim biraz daha düşüktür. Demir eksikliğinin en değerli nedenlerden biri yetersiz alımdır. Bilhassa vejeteryan diyet uygulayanlarda yahut yetersiz hayvani besin alımlarda bu durum kelam konusu olabilir. Bazen de gastrointestinal sistemden emilim bozulabilir.  Gluten enteropatisi (Çöliyak Hastalığı) , atrofik gastrit, besinlerin emilim bozulumuyla giden malabsorbsiyon durumları, daha evvel kişinin mide-bağırsak ameliyatı geçirmiş olması,  zayıflama maksadıyla yapılan operasyonlar, uzamış ishal üzere nedenler demirin sindirim sisteminden gereğince emilememesi sonucu yetersiz alıma yol açabilir.

Mide Ülseri ve Damar Genişlemeleri

Demir eksikliğinin bir öbür kıymetli nedeni ise bedende beklenenden daha fazla demirin kaybedilmesidir. Bilhassa bayanlarda sık ve çok adet kanamaları genital organ hastalıklarına eşlik edebilir. Kanama pıhtılaşma bozukluğu olan yahut ilaç kullanımına bağlı kanama eğilimi artan bayanlarda çok menstrüsyonda kan kayıpları gözlenebilir. Gastrointestinal sistem hastalıklarında da bedenden açık yahut bâtın biçimde değerli kan kayıpları olabilir. Bilhassa duodenal ülser, mide ülseri, damar genişlemeleri, özafagus varisleri, hemoroid,  divertüküller, gastrointestinal sistem berbat huylu hastalıkları mide-bağırsak sisteminden kıymetli kayıplara yol açabilirler. Bazı durumlarda ise bedenin demir gereksinimi artış gösterebilir, bilhassa ergenlik periyodunda süratli büyüme, gebelik ve laktasyon periyotlarında bebeğinin de demir muhtaçlığının anne tarafından karşılanması nedeniyle bedenin demir gereksinimi artar.

Saçlarda Kırılma, Saç Dökülmesi

Demir eksikliği anemisi olan bireylerde huzursuzluk, dikkat eksikliği, etrafa olan ilgide azalma, düşük çalışma performansı, davranış değişiklikleri, taş, toprak, buz, cam üzere besin bedeli olmayan unsurların yenilmesi, ağız içi ve ciltte değişiklikler, saçlarda kırılma, saç dökülmesi, dudak etrafında çatlaklar, lisanda yanma hissi, tat almada azalma, yutma zahmeti, kaşık tırnak üzere tırnak değişiklikleri, bacak ağrıları, beden direncinde azalmasından kaynaklı artmış enfeksiyon sıklığı üzere bir çok belirti ve bulgu demir eksikliğine bağlı olarak gelişir.  Bunun yanı sıra gelişen aneminin de yol açtığı çok daha değerli klinik sıkıntılar kelam bahsidir.  Hastanın cildi ve göz küresi soluk görünümündedir.  Anemisi olan hastalar çabuk yorulur, baş dönmesi, baş ağrısı daha sık görülür.  Soğuk havalara tolerans azalmıştır. Günlük işlerde bile nefes darlığı,  çarpıntı gelişebilir.  Nefes darlığı,  çarpıntı üzere yakınmalar istirahat ile azalabilir.  Unutkanlık,  kadınlarda adet düzensizliği,  çocuklarda büyüme geriliği üzere sorunlara sıklıkla rastlanabilir.

Demir Eksikliği Nedeni Kesinlikle Araştırılmalı

Kansızlığı olan hastaların neden kansız olduğunu araştırılması için hastanın dikkatli biçimde öyküsünün alınması gereklidir. Beslenme düzensizlikleri, ağrı kesici üzere mide ve bağırsak mukozasına ziyan veren ilaç kullanımı, aile hikayesi, bağırsak alışkınlıklarında değişiklik, dışkısında kırmızı yahut siyah renk kanama olup olmadığı, hasta bayansa adetlerinin özellikleri kıymetlidir. Demir eksikliği saptanmışsa kesinlikle nedeni araştırılmalıdır. 50 yaşın üzerindeki yetişkinlerde demir eksikliğinin en kıymetli nedeni mide-bağırsak sistemindeki kayıplardır. Demir eksikliği diyebilmek için yalnızca kan sayımı kâfi değildir. Kan demir seviyesi, ferritin seviyesi, demir bağlama kapasitesi üzere demir eksikliğini kanıtlayan kan testlerine bakılır.  Mide-bağırsak sisteminden kayıp olup olmadığı tarafından dışkıda zımnî kan değerlendirilmelidir. 50 yaşın üzerinde anemisi olan bayan yahut erkek tüm bireyler endoskopi ile bilhassa mide barsak kanseri ve buna yol açabilecek polip üzere patolojilerin varlığı açısından değerlendirilmelidir. Demir eksikliği ve nedeni gösterilmeden anemi tedavisini demir içeren ilaçlarla tedavi etmek kıymetli bir yanılgıdır. Gereksiz yere alınan demir bedenden atılamaz. Muhakkak organlarda birikme riski gösterir kıymetli sıhhat sıkıntılarına neden olur. Demir eksikliği anemisi ve nedeni gösterilmişse tedavi demirin yerine konulmasıdır. Çok ileri seviyede demir eksikliği anemisi olmayan mide-bağırsak sisteminden demir emilimini engelleyecek hastalığı olmayanlarda ağızdan verilen demir içeren ilaçlar kafidir. Tedavi mühleti aneminin derinliğine, kaybın devam edip etmediğine, demir preperatlarının emilimini etkileyebilecek patolojilere ve demir içeren ilaçların yan tesirlerine nazaran değişmektedir. Gaye olağan hemoglobin seviyesine ulaştıktan sonra depo demirlerinin de yerine konulması için 2-6 ay tedaviye devam edilmelidir. Oral alamayan hastalarda, süratle tedavi gerektiren kalp, böbrek hastalığı olan bireylerde damardan demir içeren ilaçlar uygulanabilir. Oral demir tedavisi sırasında ilaçlara bağlı olarak bulantı, kusma, hazımsızlık, kabızlık, ishal, koyu renkli dışkılama görülebilir. İleri seviyede anemisi olanlarda ise kan transfüzyonları da gerekebilir. (BSHA)