Tarım Zehirlerinde Rekor Artış
Tarım zehirleri sebebiyle 2022 yılının birinci yarısında Avrupa Birliği’nden Türkiye kaynaklı 259 bildirim yapıldı. Besin güvenliği ve sağlıklı bir gelecek için gayret eden Zehirsiz Sofralar Platformu, Tarım ve Orman Bakanlığı’ndan sorumlu ve tedbirini baştan alan bir yaklaşımla idare bekliyor.
Pestisit, yani tarım zehiri kalıntısı sebebiyle 2021 yılında Avrupa Birliği (AB) ülkelerinden yapılan Türkiye kaynaklı 372 bildirim ile, evvelki üç yılın ortalamasının yaklaşık üç katına çıkarak rekor kırıldı. 2022 yılının şimdi birinci yarısında ise bu bildirimlerin sayısı 259’a ulaştı. Kalıntı bildirimlerindeki artış eğilimi, geçen yıl kırılan rekorun da aşılabileceğini gösteriyor. Üstelik bildirimlere nazaran yasaklı husus tespiti de hâlâ devam ediyor. Bütün bu datalar, gerekli tedbirlerin alınmadığını, kontrollerin kâfi ve uygun bir halde yapılmadığını ortaya koyuyor.
Tarım ve Orman Bakanlığı, pestisit kalıntıları konusunda iç pazarda kontroller yapıyor. Lakin kontrol sonuçlarının taklit ve tağşiş yapıldığı katılaşan besinlerde olduğu üzere şeffaflıkla paylaşılmaması ve ihraç edilen eserlerde pestisit kaynaklı bildirimlerin artması, iç pazara sunulan eserlerde daha fazla pestisit bulunabileceğine dair tüketicilerde tasa yaratıyor.
Tespit edilen pestisitler tasa verici
AB Besin ve Yemler için Süratli Alarm Sistemi (Rapid Alert System for Food and Feed-RASFF), Türkiye’den ihraç edilen limon, greyfurt, biber, mandalina, portakal, nar, asma yaprağı, ayva, domates, karpuz, maydanoz, üzüm, armut, kabak, patlıcan, yeşil fasulye ve keçi boynuzu zamkında limit üstü pestisit kalıntısı tespit etti.
Tablo 1. Türkiye Menşeli Bildirim Yapılan Ürünler
AB’nin tespit ettiği birtakım pestisit faal unsurların, ABD Etraf Muhafaza Ajansı (Environmental Protection Agency-EPA) ve Milletlerarası Kanser Araştırma Ajansı (The International Agency for Research on Cancer-IARC) tarafından olası kanserojen ve AB ve Japon Kimyasalların Sınıflandırılması ve Etiketlenmesi için Global Uyumluluk Sistemi (GHS) tarafından kısırlığa, üreme sıhhati bozukluklarına ve kansere neden olduğu belirtiliyor. Ayrıyeten, GHS tarafından solunduğunda ölümcül tesirlere yol açan, toprak ve su için yüksek derecede toksik olduğu kanıtlanan ve EPA tarafından arılar için epeyce ziyanlı olduğu belirtilen hususlar de bu pestisitler ortasında yer alıyor.
Tablo 2. RASFF Bildirimlerinde Tespit Edilen Birtakım Pestisitlerin Yol Açtığı Etkiler
Dış pazarda prestij kaybı, iç pazarda kaygı hakim
Avrupa Kurulu, 2019 yılında, Türkiye’den gelen limon, yeşil biber, nar ve asma yaprağında tespit edilen tarım zehirleri sebebiyle bu eserlerin daha sık tahlil edilmesine karar verdi. Ziraî üretim potansiyeli yüksek olan Türkiye, ihraç eserlerinde pestisit kullanıldığının milletlerarası ölçekte ortaya konması ile ticari prestijini kaybediyor.
AB RASFF portalında yayınlanan 2020 yılına ait raporun tehlike ve eser kategorisine nazaran yapılan değerlendirmesinde, 2020 yılında en çok bildirim yapılan 10 bahis başlığının 3’ünde Türkiye’nin ismi geçiyor. Bu bildirimlerin sebebinin 190 parti meyve ve sebzede pestisit, 58 parti meyve ve sebzede aflatoksin ve 38 parti tohum, kabuklu yemiş ve türevi eserlerde aflatoksin tespiti olduğu görülüyor. 2022’nin birinci yarısına bakıldığında, limit üstü pestisit kalıntısı tespit edilen meyve ve zerzevat sayısı 249 ile 2020 yılını çoktan aşmış durumda.
Bakanlık yetkilileri tarafından Besin Güvenliği Bilgi Sistemi’ne (GGBS), ülke genelindeki tüm besin ve yem işletmeleri, bu işletmelere yönelik kontroller, alınan numuneler, numunelerin tahlil sonuçları, işletmelere uygulanan idari cezalar, yaptırımlar, ithalat ve ihracat kayıtları üzere bilgiler giriliyor. Lakin, bu bilgiler halkın erişimine açık değil. Avrupa’da olduğu üzere ülkemizde de GGBS bilgilerinin halkın erişimine açılmasını talep eden Zehirsiz Sofralar Platformu, son devirde rekor düzeye ulaşan kalıntılı eserlere ait halkın telaşlarının giderilmesi gerektiğini vurguluyor.
“Tarım zehirlerine mahkûm değiliz”
Zehirsiz Sofralar Platformu çatısı altında faaliyet gösteren Pestisit Aksiyon Ağı’nın tüm canlılara ziyan veren pestisitlerin yasaklanması ve tabiat dostu üreticilerin desteklenmesi için başlattığı Zehirsiz Kampanya’ya bugüne kadar 170 bini aşkın kişi imza takviyesi verdi. Kampanya sayesinde pestisitlerin ziyanları konusunda kamuoyunda farkındalık yaratıldı.
Tarım ve Orman Bakanlığı, AB geçiş sürecinde 200’ün üzerinde, kampanya devrinde ise 27 pestisit etkin hususunun kullanımını yasakladı. Lakin kampanya talepleri ortasında yer alan, Dünya Sıhhat Örgütü’nün “son derece tehlikeli”, “yüksek düzeyde tehlikeli” ve “muhtemel kanserojen” olarak belirlediği 13 etkin unsurdan 9’u hâlâ yasaklanmadı. Buğday Derneği Besin Yüksek Mühendisi Merve Atınç, ülkemiz tarımında hâlâ kullanılan 9 pestisit faal unsur ile birlikte, başta bebeklerin ve çocukların hormon sistemine ziyan veren, havayı, suyu ve toprağı kirleten pestisitlerin acilen yasaklanması için tüm vatandaşları besininin sorumluluğunu alarak kampanyaya dayanak olmaya çağırıyor.
Tarım ve Orman Bakanlığı’ndan, Pestisit Hareket Ağı tarafından hazırlanan “Zehirsiz Sofralar İçin Yol Haritası” metnini dikkate almasını talep ettiklerini belirten Atınç, “Tarım zehirlerine mahkûm değiliz. Dünyada ve Türkiye’de pek çok çiftçi zehirsiz besin üretiyor. Sağlıklı bir gelecek için daha fazla ekolojik ve ekonomik kayba ve hastalığa sebep olmadan bir stratejik aksiyon planı geliştirmeli, yanlışsız siyasetler izlenmeli ve böylelikle pestisitlere dayanan konvansiyonel tarım sisteminin yerini agroekolojik, organik ve onarıcı tarıma bırakması sağlanmalı.” diyor. (BSHA)
