Egeli ilim insanı Prof. Dr. Mesut Yıldız, insanlığın Aka gözünü anlattı
Uzaya gönderilen en gelişmiş Uzay teleskobu olma özelliğini taşıyan ve kâinatın en derin noktalarını ayrıntılarıyla görüntüleyen James Webb Uzay Teleskobu ile ilgili bilgiler veren Ege Üniversitesi Fen Fakültesi Astronomi ve Uzay Bilimleri Kısmı Astrofizik Anabilim Kısmı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Mesut Yıldız, “James Webb’in şu anne kadar yaptığı müşahedeler doğrultusunda birbirinden farklı çalışmalar mevcut. Bu çalışmalardan birinde Yerden 5 bin Fer yılı uzakta olan Wolf-Rayet 140 isimli ikili sistem için yapılan gözlemlerde parmak izine misal imgeler saptandı. Ayrıyeten, güneş sistemi dışındaki bir gezegenin (WASP-39b) atmosferinde karbondioksit için birinci net ispatı elde edildi” dedi.
Ege Üniversitesi Fen Fakültesi Astronomi ve Uzay Bilimleri Kısmı Astrofizik Anabilim Kolu Öğretim Üyesi Prof. Dr. Mesut Yıldız ve Astrofizik ilim Kısmı Doktora Öğrencisi Sibel Örtel, James Webb Uzay Teleskobu’nun insanlığın şimdiye kadar uzaya gönderdiği en gelişmiş Uzay teleskobu olma özelliği taşıdığını ve insanlığın en derinleri gören gözü olduğunu söyledi.
Prof. Dr. Mesut Yıldız, “Uzayda ne kadar derine bakarsak o kadar geçmişi yani cihanın daha genç halini görüyoruz. Genç kainatta oluşan gökcadlerini gözleyebilmek için kuvvetli kızılötesi teleskoplara muhtaçlık vardır. Zira erken kainattaki bir Fer kaynağının yaydığı görsel ve moröte ışınlar kırmızıya kaymadan Dolayı şu Lahza yapılan gözlemlerde yakın ve orta kızılöte dalga uzunluklarında gözlenir. Kırmızıya kayma olarak isimlendirilen parametre cismin bizden olan uzaklığıyla yanlışsız orantılıdır. Uzaklık ne kadar fazlaysa kırmızıya kayma da o kadar Çok olacaktır. Bu doğrultuda hazırlanarak kozmostaki birinci Fer kaynaklarını gözleyecek olan James Webb Uzay Teleskobu 25 Aralık 2021 tarihinde fırlatıldı. Yer’in Lagrange 2 (L2) noktasına yerleşen bu teleskop sayesinde birinci Kez kozmosun karanlık çağından Çabucak sonra oluşan yıldızları ve galaksileri gözleme imkânı bulduk” diye konuştu.
James Webb’in ne kadar derine bakacağını Hubble Uzay Teleskobu ile kıyaslayarak anlaşıldığını vurgulayan Prof. Dr. Mesut Yıldız, “Hubble birinci oluşan gökadaların bebeklik (infant) çağını gözledi. James Webb teleskobu ise bu gökadalarının yeni doğan (newborn) (~13.5 milyar Yıl ötedeki) halini gözlüyor. Bu sayede Webb teleskobu, yaptığı ve yapacağı müşahedelerle birçok alanda kozmosun tarihini ve kökenimizi manaya arayışına Fer tutacak. Birinci oluşan Fer kaynağı, tekrar iyonlaşma, galaksilerin oluşumu ve birleşmesi, yıldız oluşumu, ömrün olabileceği gezegenlerin oluşumu ve güneş sisteminin evrimine kadar kozmosun tarihindeki her evreyi inceleyecek” dedi.
“Parmak izine emsal manzaralar elde edildi”
James Webb’in şu anne kadar yaptığı müşahedeler doğrultusunda birbirinden farklı çalışmaların var olduğunu Anlatım eden Prof. Dr. Mesut Yıldız, “Bu çalışmalardan birinde Yer’den 5.000 Fer yılı uzakta olan Wolf-Rayet 140 isimli ikili sistem için yapılan gözlemlerde parmak izine emsal imajlar elde edildi. Bu ikili sistem O tayf çeşidinden bir yıldız ile Wolf-Rayet bir yıldızdan oluşuyor. Yıldızlar yörünge üzerinde birbirine yaklaştığında yıldız rüzgârlarının müsabakası sonucu gazın sıkışmasıyla toz oluşuyor. Oluşan bu toz sistemin etrafında halka biçiminde yayılıyor. Yıldızların yörüngesi 8 yılda bir müsabakalarına vesile olduğu için her müsabakada oluşan toz halkaları genişleyerek adeta bir ağacın ıslak halkası üzere görünmesine Sebep oluyor” diye konuştu.
Güneş sistemi dışındaki bir gezegende karbondioksit delili belirlendi
James Webb’in yaptığı müşahedeleri inceleyen farklı bir araştırma grubunun, güneş sistemi dışındaki bir gezegenin (WASP-39b) atmosferinde karbondioksit için birinci net delili elde ettiğini paylaşan Astrofizik ilim Kolu Doktora Öğrencisi Sibel Örtel, “Güneş gibisi bir yıldızın etrafında dolanan gezegenin bu müşahedesi, gezegenin bileşimi ve oluşumu hakkında Değerli bilgiler sağlıyor. Bu gezegen bizden 700 Fer yılı uzakta bulunan bir sistemde yer alıyor. Jüpiter’in dörtte biri kadar kütleye ve Jüpiter’den 1.3 kat daha Aka bir yarıçapa sahip. Gezegenin kütlesi Jüpiter’e nazaran azken yarıçapının Aka olması yıldızına Fazla yakın bir yörüngede dolanmasından kaynaklanıyor. Bu sıcak gaz devi gezegenin yörüngesi Güneş ile Merkür ortasındaki aranın sekizde biri kadar ve dolanma dönemi 4 günden biraz fazla. Şişik atmosfere sahip WASP 39b gezegeni yıldızının önünden geçerken yapılan gözlemlerde Webb’in yakın kızılöte tayfçekeri kullanılmış. Bir gezegen yıldızının önünden geçerken yıldız ışığının bir kısmı büsbütün maniler, bir kısmı ise gezegen atmosferini geçebilir. Gezegen atmosferinde bulunan farklı gazlar farklı dalga boylarındaki ışığı soğurur. Araştırmacılar da atmosferin tam olarak neyden oluştuğunu belirlemek için farklı dalga uzunluklarında alınan Fer eğrilerindeki Ufak değişimleri inceliyor” dedi.
Kaynak: (BYZHA) – ak Haber Ajansı
