Çocukların muayenelerinde duyulan kalp üfürümleri aileleri telaşlandırsa da bu üfürümlerin büyük çoğunluğu temiz olabiliyor. Suçsuz üfürümlerde kalp olağan fonksiyonunu büsbütün sıhhatle sürdürürken, patolojik üfürümler altta yatan bir kalp rahatsızlığına işaret edebiliyor. Bilhassa morarma, gelişim geriliği, düşük kilo, terleme üzere belirtilerle bir arada görülen üfürümlerde kesinlikle bir çocuk kardiyoloji uzmanına başvurmak gerekiyor. Memorial Ankara Hastanesi Çocuk Kardiyolojisi Bölümü’nden Prof. Dr. Feyza Ayşenur Paç, çocuklarda kalp üfürümü ile ilgili değerli bilgiler verdi.

Çocuk kalbinde üfürümle sık karşılaşılıyor

Üfürüm kalp ve damarlardaki kan akımının türbülansının göğüs duvarına yansımasıyla oluşan üfleme usulü seslerin dinleme aleti (steteskop) ile duyulmasıdır. Kalp muayenesinde sık rastlanan bulgular ortasında yer alan kalp üfürümleri çeşitli özelliklerine nazaran; günahsız üfürümler, işlevsel üfürümler ve patolojik üfürümler olarak birbirinden ayrılmaktadır.

Çocukların muayenelerinde üfürüm tespiti önemlidir

Çocukların muayenelerinde duyulan kalp üfürümleri altta yatan bir kalp hastalığının bulgusu olabileceği üzere; büyük çoğunluğu pak üfürümler, bir kısmı da işlevsel üfürümler olarak ortaya çıkmaktadır. Sağlıklı çocukların yüzde 50-85 kadarında suçsuz üfürümler duyulabilmektedir. Günahsız üfürümler olağan sağlıklı kalpten kaynaklanan sesler olmasına rağmen, patolojik üfürümler kalp hastalığına bağlı olmaktadır. Anemi üzere kimi durumlarda da işlevsel üfürümler duyulabilmektedir.

Üfürüm her yaşta ortaya çıkabilir

Kalp üfürümleri her yaşta görülmekle birlikte, pak üfürümler sıklıkla 4-5 yaşından sonra tespit edilebilmektedir. Doğumsal kalp hastalıklarına bağlı patolojik üfürümler doğumdan itibaren duyulurken, edinsel hastalıklara bağlı üfürümler her yaşta ortaya çıkabilir. Bununla birlikte yenidoğan ve bebeklik devrinde duyulan saf üfürümler de bulunmaktadır.

Çocuklarda çoğunlukla temiz üfürüm görülür

En sık 4-5 yaşlarında ortaya çıkan temiz üfürümler ateş yükselmesi, koşma ve kalp suratını artıran öbür durumlarda daha yüksek formda duyulabilmektedir. Çocuklar ekseriyetle ateşli iken doktora götürüldüklerinden bu muayenelerde üfürüm daha düzgün hissedilebilmektedir. Pak üfürümlerin duyulma şiddeti bu üzere durumlarda artabileceği üzere, vakitle azalıp kaybolabilmekte ya da birebir biçimde devam edebilmektedir.

Patolojik üfürümlere dikkat!

Çocuklarda duyulan üfürümlerin daha az bir oranını patolojik üfürümler, yani altta yatan kalp hastalıklarına bağlı üfürümler oluşturmaktadır. Bu kalp hastalıkları doğumsal olabileceği üzere, geçirilen kimi hastalıkların kalbi etkilemesiyle kalpte kalıcı bulguların oluştuğu edinsel hastalıklar da olabilmektedir. Doğumsal kalp hastalıklarında doğumdan itibaren üfürümler duyulurken, edinsel (kazanılmış) hastalıklarda üfürümler daha sonra rastgele bir yaşta ortaya çıkabilmektedir. Örneğin akut romatizmal ateş kalbi etkileyerek kalp kapaklarında hasarlanmaya, aort, mitral kapak hastalıklarına ve üfürüme sebebiyet verebilmektedir. Akut romatizmal ateş çoklukla 5-15 yaşları ortasında sık karşılaşılan bir durum olurken, üfürüm de bu yaşları izleyerek ortaya çıkmaktadır. Kalbi etkileyen bir diğer hastalık Kawasaki hastalığıdır, buna ek olarak juvenil romatoid artrit, sistemik lupus üzere hastalıklarda da nadiren kalp etkilenmektedir. Bu hastalıklarda da izleyen periyotta üfürüm görülebilmektedir.

Üfürüme eşlik eden gelişim geriliği ve morarmaya dikkat!

Üfürüm tespit edilen çocuklarda altta yatan nedenle bağlı olarak az ya da çok belirti ve bulgular ortaya çıkabilmektedir. Kimi durumlarda da tek bulgu üfürüm olabilmektedir. Doğuştan kalp hastalıklarının kıymetli kısmını kalp içi delikler ve büyük damarlar ortası açıklıklar oluşturmaktadır. Bu delikler küçük olduğunda çoklukla belirti vermez, lakin muayene sırasında üfürüm ile fark edilir. Kalp delikleri büyük olduklarında ise kilo alamama, beslenme zahmeti, teneffüs ve sık teneffüs yolu enfeksiyonu üzere sorunlar görülür.

Fallot tetralojisi, büyük damarların karşıt çıkması üzere hastalıklarda ise morarma ve nefes meşakkatleri fark edilebilmektedir. Bunların ötesinde daha ağır birçok kompleks doğumsal kalp hastalıkları görülebilmektedir. Bu kalp hastalıklarında çoklukla morarma, nefes darlığı, çabuk yorulma, beslenme zahmetleri, kilo alamama üzere belirtiler sıklıkla ortaya çıkabilmektedir. Bununla birlikte çok az de olsa birtakım değerli kalp hastalıklarında belirtilerin çok sinsi olabileceği ve bu durumun teşhis ve tedavide gecikmelere yol açabileceği unutulmamalıdır.

Genetik ve çevresel faktörler önemli

Doğumsal kalp hastalıklarının oluşumunda genetik ve çevresel etkileşim rol oynamaktadır. Sendromik durumlar, kalıtsal hastalıklar ve kromozomal anomaliler riski artırmaktadır. Bununla birlikte ebeveynlerinde yahut kardeşlerinde doğumsal kalp hastalığı olanlarda da olmayanlara nazaran artmış hastalık riski kelam konusu olmaktadır. Mitral ve aort kapak hastalıkları üzere romatizmal kapak hastalıklarına sebep olan akut romatizal ateş ise Beta hemolitik stereptekok ile üst teneffüs yolu enfeksiyonu geçirenlerde görülmektedir. Çevresel faktörlerden etkilenen akut romatizmal ateş, kalabalık ve düşük sosyoekonomik seviyeli toplumlarda daha çok izlenmekte ve genetik yatkınlığı olması nedeniyle tekrarlama mümkünlüğü bulunmaktadır.

Üfürümün ayırıcı teşhisinin konulması gerekir

Çocukların kalplerinde duyulan üfürümlerin kesinlikle bir pediatrik kardiyoloji uzmanı tarafından ayırıcı teşhisinin konulması gerekmektedir. Teşhisin akabinde gerekirse izlem ve tedavi planlaması yapılmalıdır. Aksi durumda pak üfürüm yanılgısı ile geri dönüşümsüz süreçlere girilme riski bulunmaktadır.

Masum üfürümler için rastgele bir tedavi gerekmiyor

Masum üfürümler hastalık belirtisi olmadığından tedavisi gerekmemekte ve çocuğun ömrünü, fizik ve spor aktivitelerini etkilememektedir. Kalp hastalıklarına bağlı üfürümlerde ise tedavi ve izlem yaklaşımları altta yatan nedene nazaran değişmektedir. Bununla birlikte üfürüme sebep olan bütün kalp hastalıklarının tedavisi gerekmeyebilir. Örneğin kalpteki küçük deliklerin, hafif derecedeki kapak darlıklarının ve yetmezliklerinin tedavisi gerekmez. Lakin ömür uzunluğu oluşabilecek yan bulgular ve komplikasyonlar bakımından ömür uzunluğu izlenmelidir.

Önemli bir kalp sorunu varsa girişimsel yahut cerrahi teknikler kullanılıyor

Kalpteki deliğin büyüklüğüne, kapaktaki darlığın yahut kaçağın ölçüsüne nazaran bu rahatsızlıkların bir kısmı yalnızca rutin denetimlerle, bir kısmı ilaç tedavileri ile takip edilmektedir. Klinik olarak değerli delikler, darlıklar, yetmezlikler ve daha kıymetli yapısal kalp hastalıkları kelam konusu olduğunda ise girişimsel yahut cerrahi prosedürlerle tedavi planlanmalı ve ömür uzunluğu takip edilmelidir.

Kaynak: (BHA) – Beyaz Haber Ajansı