Kovid-19 ile birlikte iş hayatlarında değerli değişiklikler yaşayan beyaz yakalı bayanlar, salgın periyodu ve sonrasında yaşadıklarını, bundan sonraki beklentilerini anlattılar. Salgınla birlikte teknolojiyi daha çok kullanmaya başladığımız son vakitleri, teknoloji kesimindeki yönetici bayanların yaptıkları değerlendirmeler, farklı tespitler ortaya koydu.

Payment Systems Magazine’nin (PSM) bu yıl üçüncüsünü düzenlediği Wbuzz buluşmasının “Yeni Olağan: Dinamikler Statiklere Karşı” bahisli toplantısında teknoloji bölümündeki yönetici bayanlar, yeni olağanın kendi hayatları ve iş hayatındaki tesirlerini kıymetlendirdi. Türkiye Ödeme ve Elektronik Para Kuruluşları Birliği (TÖDEB) Lideri Burhan Eliaçık’ın moderatörlüğünde gerçekleşen webinar’ın açılışını yapan PSM Proje Yöneticisi Tülin Çakmak, “Wbuzz olarak, iş bayanlarının iş dünyasında yarattığı katma bedeli vurgulamak suretiyle bayan potansiyelini sinerjiye dönüştürme misyonunu ve vizyonunu benimsiyoruz” dedi. TÖDEB Lideri Eliaçık ise “Sınırları kalkan iş ve özel hayat için yeni bir istikrar kurulmasına gereksinim var. Bunu yönetebiliyor muyuz, şirket kültürlerimiz nasıl değişti, iş amaçlarımıza ulaştık mı, değişen dinamikler bayanların karar alma süreçlerine iştirakini etkiledi mi, üzere hususları masaya yatırıp salgının SWOT tahlilini çıkardık” diye konuştu.

10 yönetici bayan katıldı

Teknoloji kesiminin 10 yönetici bayanı, salgın devrini değerlendirip, gelecek projeksiyonlarını ortaya koydular.

“Hibrit bir modele dönüşecek”

“Bundan sonra hem iş hem de özel hayatlarımızda salgın öncesi kurallara dönemeyeceğimizi ve yeni bir olağan haline geleceğini öngördüğümüz hibrit bir modelle hayatlarımıza devam edeceğimizi düşünüyorum” diye konuşan Dell Technologies Genel Müdürü Işıl Hasdemir, bu modele süratlice ahenk sağlanması, çalışma ve mola saatleri, ruhsal takviye gereksinimleri üzere zorlanılan mevzularda yöneticilerle bir ortaya gelerek en verimli çalışılabilecek modelin yaratılması gerektiğini söyledi. Genel Müdür Hasdemir, McKinsey’in hesaplamalarına nazaran, koronavirüs salgınının etkilediği bölümlerde bayan çalışanların işlerinin erkek çalışanlara nazaran yüzde 19 daha riskli olduğunu belirterek, şu noktalara dikkat çekti: “Küresel olarak toplam bayan istihdamının yüzde 4.5’i salgın nedeniyle risk altında. Erkek çalışanlarda ise bu oran yüzde 3.8. Dünyada işsiz kalan her 1 erkeğe karşılık 4 bayan işinden oldu. Bunun en değerli nedeni ise okulların kapanması ve çocukların meskende kalmaya zorlanmasıyla çocuk bakımı oldu. Maalesef hala ebeveynlik vazifesinde en büyük yük annelerin omuzlarında. Bu durum doğal olarak bayanların birinci evvel mesleklerini etkiliyor.”

Bu gidişi aksine çevirmek küçük yaşlardan itibaren hem kız hem erkek çocuklarının eğitimiyle mümkün olduğunu belirten Hasdemir, bu tabloyu değiştirmek için kız çocuklarının eğitilmesi gerektiğini söyledi: “Mesleklerin, mesleğin, muvaffakiyetin cinsiyeti olmaz. Bunun yeterlice anlatılması, anlaşıldığından emin olunması gerekiyor. Kız çocuklarının gayretten kaçmayan ve özgüvenli halde yetiştirilmesi için hepimize değerli vazifeler düşüyor. Haksızlığa ve ayrımcılığa uğradıklarını lisana getirmekten, karşı çıkmaktan korkmayan kızlar yetiştirmek için elimizden geleni yapmamız gerekiyor.”

“Dijital nabızlı bir hayat”

Hasdemir, salgın sonrası dünyanın katiyen eski sistemine dönmeyeceğini düşündüğünü, Kovid-19 sonrası yükselen pahaların; temassız hayat/ekonomi, işyerinin ve işgünün yine tanımlanması, tedarik zinciri ve operasyonlarının tüketici tecrübesi gibisi modellemelerle çalışması, iş modellerinin tekrar belirlenmesi olacağını söyledi. “Kişiselleştirilmiş, öngörüsel ve süratli iş modelleri öne çıkacak. Günlük hayatta birçok sürecin yapay zekâyla yapılması istikametinde ilerlenecek” diye konuşan Hasdemir, bundan sonrası için ise beklentilerini ise şöyle açıkladı: “IDC datalarına nazaran, 2023 yılına gelindiğinde dünyada yapay zekâ pazarı 100 milyar doları bulacak, işletmeler yapay zekâ tahlillerine yönelecek. 2025 yılında internete bağlı olacak aygıtların sayısının 80 milyarı aşacağı öngörülürken doğal olarak üretilen data sayısında da önemli bir artış olacak. Bu doğrultuda şu an kullanılan klasik IT altyapıları değişiklik gösterecek. Örneğin görüntü konferansla hekim muayeneleri, ziyaretleri yapılıyor. Bu yıl da global seviyede 400 milyondan fazla medikal görüntü görüşme yapılacağı öngörülüyor. Kısaca salgın sonrası ‘dijital nabızlı bir hayat’ bizi bekliyor olacak.”

“Salgın bayan için fırsata dönüşecek”

Multinet Up Müşteri Tecrübesi ve Yönetişim Yöneticisi Gül Alım Mokan, salgınla birlikte “şu an tüm iş sürekliliği çalışmalarını teknik değil lakin idari manada baştan sona gözden geçirerek hibrit modeli kapsayacak şekilde” güncellediklerini açıkladı. Her tehdit ve krizin birtakım fırsatları da beraberinde getirdiğini belirten Gül Alım Mokan, “uzaktan çalışmanın artık iş hayatının bir gerçeği olduğunu kabul ederek her kurumun kültürünü ve iç dinamikleri de hesaba katarak kendi çalışma modelini belirlemesi” gerektiğini söyledi. Salgın nedeniyle işinden uzaklaşmak zorunda olan bayan ve erkek istatistiklerinde salgının bayanlar için tehdit haline gelmesine karşın bu durumun uzun vadede bayanlar için bir fırsata dönüşeceğini düşündüğünü belirten Mokan, kelamlarını şöyle sürdürdü: “Ekiplerde bu durumu deneyim etmeye başladım. Evlilik yahut annelik sebebiyle sorumlulukları artan ya da lokasyon değiştirmek zorunda kalan bayanlar, artık hibrit modelle iş hayatından kopmak ya da iş hayatına orta vermek zorunda kalmadan daha kalıcı ve uzun müddetli yer alabilecek. Ayrıyeten tekrar hibrit modelle sanayi kentleri dışında yaşayan bayanların mahrumiyetlerinin azalacağını öngörüyorum.”

“Yeni olağanda ‘T formunda insan’ olarak tanımlanan ‘multitask’ çalışanlara dönüşümün, bayanların tabiatı gereği erkeklere nazaran daha süratli ve kolay olacağını” belirten Mokan, “Kadınlar çeviklik konusuna odaklanmalı ve bu dönüşüme kendi uzmanlık alanlarında ve kurumlarında liderlik etmeli” diye konuştu.

“Özel bölüme büyük iş düşüyor”

iyzico CHRO’su Burcu Çilingir, uzaktan çalışma usulüne bağlı olarak esnek çalışmanın iş hayat istikrarının sağlanması bakımından değerli bir fırsat olduğunu lakin bayanlar üzerinde vakit zaman ekstra yük yarattığını gözlemlediğini belirtti. “Yeni tertibe en süratli adapte olanların bu süreçten çıkarlı çıkacaklarını” düşünen Burcu Çilingir, “Bu noktada özel kesime de büyük bir iş düşüyor. Tüm kurumların, iş hayatında cinsiyet eşitliğini sağlamak ismine kapsamlı çalışmalar yürütmesi gerektiğini düşünüyorum” diye konuştu.

Çilingir, salgın sonrası ‘yeni normal’in oluşturulmasının bilhassa teknoloji alanında çalışan şirketler için kaçınılmaz olduğunu düşündüğünü kaydetti. Bu ‘yeni normal’de geliştirilecek yeni rutinlerin farklı alanların tesiriyle tekrar şekilleneceği ve bina giriş çıkışlarında ateş ölçülmesi üzere günlük rutinlerden ileriye yönelik şirketlerin stratejik planlamalarına kadar yeni tesirleri olacağını beklediğini anlattı.

“Bir numaralı panzehrimiz çeviklik”

Risklerin giderek arttığına, teknolojinin hiçbir periyotta olmadığı kadar süratli hareket ettiğini belirten Momento Kurucusu Zeynep Dağlı Kastro, “Artık zorlukları aşmaktaki bir numaralı panzehrimiz çeviklik” dedi. Zeynep Dağlı Kastro, şunları söyledi: “Siz yarını düşünmüyorsanız muhakkak geçmişte kaldınız manasına geliyor. Münasebetiyle planlı ilerlemek, çevik olmanız ve adaptasyon kabiliyetinizin de çok gelişmiş olması gerekiyor. Bugün bireyler olarak çok daha güçlüyüz diyebilirim. Kâfi ki insanı odağımıza alalım ve çeviklik kaslarımızı güçlendirelim.”

Ne tıp bir zorluk olursa olsun hiçbir şeyin imkânsız olduğunu düşünmemek gerektiğini anlatan Kastro, “Her şeyi başarabiliriz” diyerek, kelamlarını şöyle sürdürdü: “Öncelikle içinizdeki güce inanmalı ve hayata daha geniş bir perspektiften bakabilmelisiniz. Amaçlarınıza ulaşmak için ne yapmanız gerekiyorsa her vakit daha fazlası için çalışın. Bu seyahatte en değerlisinin kendinize yaptığınız yatırım olduğunu unutmayın. Daha berrak bir zihin ve daha yüksek güç için şahsî gelişiminize odak koymayı ihmal etmeyin.”

Kastro, salgın sonrası hayal ettiği dünyayı ise şöyle anlattı: “Biraz daha uzun vadeli tesirlere göz atarsak, insanı daha çok odağına koyan bir dünya öngörüyorum. Ticaretin nasıl e-ticarete dönüştüğüne, medyanın nasıl dijital/sosyal medyaya evrildiğine şahit oluyorsak tıpkı halde finans, eğitim, ülke idare yapılarında da bu tarafta bir değişim yaşayacağımız kanaatindeyim. Şirketler için de artık kâr odaklılıktan bedel odaklı bir oluşuma geçileceğini düşünüyorum. Kâr artışındansa kıymet artışının ön planda olduğu, rekabet yarışında yalnızca kâr etmenin değil toplum ismine bir paha yaratabilmenin muvaffakiyete götüreceği bir sürece girdiğimiz inancındayım.”

“Dijital dönüşüm ve transformasyon süreçleri daha da hızlanacak”

CPP Group Türkiye Genel Müdürü Selnur Güzel, “Salgın devrinde en büyük tehdit bence ruhsal alanda yaşandı” dedi. Selnur Hoş, bu periyotta herkesin kendisini geliştirecek yeni hobilere ve sıhhatine uygun sporlara yönelmesi gerektiğini düşünüyor. Hoş, etrafından örnekleri şöyle aktardı: “Zira salgın devrinde olağan hayat rutinimizden uzak olduğumuz için ve azalan toplumsal hayatımız sebebiyle oluşan boşluğu kendimizi yeni alanlarda geliştirerek doldurmalıyız. Bayanlar bu mevzuda daha şanslı, zira konut ortamında yapabilecekleri daha çok şey var. Kimi arkadaşlarım hobilerini işe çevirdiler ve toplumsal medyadan satış yapabilecekleri şirketler kurdu. Kimileri online danışmanlık ve mentörlük yapmaya başladı. İş dışı vakitlerinde online yoga eğitimleri veren arkadaşım da var. “

Güzel, Türkiye’de bayanlar için esnek çalışma saatleri uygulamaları ve annelikle ilgili teşviklerin yaygın olmadığına ve bu yüzden birden fazla bayanın mesleğine uzun yıllar istikrarla devam edemediğini vurguladı. Salgın periyodu için önerisi ise şöyle: “Kadınlarımız salgın periyodunda bana nazaran bir fırsat olarak elde edinilen konuttan çalışma uygulamalarının salgın devri sonrasında da devam ettirmek konusunda ısrarcı olmalı, yeni tertiplerinde iş ve ömür istikrarlarını daha yeterli yönetmeyi öğrenmeli.”

Salgın, ahenk yeteneğimizi ve süratimizi artırdığından, bundan sonra Türkiye ve dünyada tüm dijital dönüşüm ve transformasyon süreçlerinin çok süratli olacağına inanan Hoş, “Eskiden ‘olmaz, daha en az 20 yıl var’ dediğimiz şeyler tahminen de 5 yıl sonra hayatımızın vazgeçilmezi olacak” diye konuştu.

“Kadınların cam tavanı aşabileceğine inanıyorum”

Logo Dijital Dönüşüm Genel Müdürü Süheyla Özgül, “Robotikten (RPA) yapay zekâya, sanayi 4.0’dan hizmet robotları süreçlerine ve otomasyona ehemmiyet veren şirketlerin dijitalleşmeye ilgisinin artarak devam edeceğini” söyledi. Teknolojiye çok yatkın olmayan çalışanların teknolojiyi öğrenmek ve yanlışsız kullanmak için ekstra uğraş sarf etmesi gerektiğini düşünen Genel Müdür Özgül, tespitlerini şöyle aktardı: “Salgınla birlikte erkekler, konut ve çocuk mevzularında daha çok yer almaya başladı. Bu bağlamda toplumsal cinsiyet eşitliğinin sağlanmasına yönelik erkeklerin iştiraki üzerine eğitim programları üzere gayretlerin çok değerli olacağı görüşündeyim. Bayanların sahip oldukları toplumsal zekâyla ön plana rahatlıkla yerleşeceklerini ve böylelikle cam tavanı aşabileceklerine inanıyorum.”

‘Yumuşak yetenekler’ diye tabir edilen toplumsal ve duygusal zekanın dijitalleşme literatürünün baş ögelerinden biri olarak düşünüldüğünü ve bu yeteneklerin bu dönüşümle birlikte daha da kıymet kazanacağının altını çizen Süheyla Özgür, “Geleneksel olarak bayanlara atfedilen bu özellikler vasıtasıyla biz bayan yöneticiler; müşteri bedellerinin, şirketlerinin çevresel, toplumsal ve yönetişim siyasetlerine yansıtılmasını sağlamak konusunda sorumlu hissediyoruz” diye konuştu.

Çeviklik kavramının başarılı bir işletmenin yeni vazgeçilmezi olacağına ve rekabette kalabilmek için iş modellerini sistemli olarak gözden geçiren esnekliğin öne çıkacağına inanıyor. Özgür’e nazaran “Hızla değişen dünyaya ayak uydurmak, mali verimlilik sağlamak ve çalışanları daha stratejik vazifelerde pozisyonlandırmak ismine dijitalleşmeyi iş süreçlerine uygulayabilen işletmeler, yeni dünyada kıymetli bir avantaj yakalayacak.”

“Aynayı kendimize çevirelim”

İş dünyasında bayan olmanın nitekim sıkıntı olduğunu belirten Payfix Genel Müdür Yardımcısı Özlem Gürsoy “Hemcinsleriniz nadiren başarılarınızı takdir edip genelde eksik ararken, erkeklerse kendilerinden daha başarılı bir bayanı kolay kolay kabullenmek istemiyor” diye konuştu. Bilhassa anneler için iş ve aile istikrarını oturtmanın özel bölümde önemli problemlere yol açabildiğini, bilhassa salgın sürecinde okulların kapanması, eğitimin online olması, bakıcı takviyesi alamayan çalışan annelerin işten ayrılmasını mecburî hale getirdiğine dikkat çekti. Ayrıyeten daralan bölümlerde işçi sayısını azaltmak zorunda kalan patronların bayan yerine erkeklerle devam etmeyi tercih ettiğini belirten Gürsoy, şöyle konuştu: “Bu noktada bence aynayı biraz kendimize çevirmeliyiz. İşyerinde ne kadar aktifiz, özel ve toplumsal hayatımızı işlerimizle bir arada ne kadar istikrarda tutabiliyoruz, işyerinde ölçülebilir verimliliğimiz erkek çalışanlara nazaran hangi seviyede üzere soruları kendi perspektifimizden de kıymetlendirmeli, gerekiyorsa eksiklerimiz doğrultusunda kendimizi geliştirmeliyiz.”

Özlem Gürsoy’a nazaran; telefon uygulamaları, 5G teknolojisi, bulut bilişim, algoritmalar, yapay zekâ, büyük data, objelerin interneti, sanal gerçeklik üzere teknolojiler salgın sonrasında da hayatımızın değerli bir modülü olmaya devam edecek. Online alışveriş eğiliminin daha da yaygınlaşacak. “Ancak ‘iletişimin dijitalleşmesi’ konusu günün şartlarında tercih ediliyor olsa da salgının tesiri bittikten sonra toplumsal bir varlık olan insanın tabiatı gereği dijital bağlantı kullanımında bir nebze de olsa azalma olacağını” düşünüyor.

“Kadının işe dönmesi zor”

Paynet CMO’su Serra Yılmaz, ‘FutureBright Türkiye İş Hayatı ve Çalışma Alanları Yeni Devir Raporu’ sonuçlarına değindi. Buna nazaran salgınla birlikte çalışanların yüzde 70’i meskenden çalışmaya başlamış. Öte yandan okulların kapanması ve yaşlıların korunması için alınan tedbirlerle bayanların iş yükü artmış. IMF araştırmalarına nazaran ise salgın sona erdiğinde 6 yaşında en az bir çocuğu olan bir ailede bayanın işe dönmesi, erkeğin dönmesine nazaran 3 kat daha uzak bir ihtimal olarak değerlendirilmiş. Serra Yılmaz, tekrar de umutlu.

“Ama bu risk uzaktan çalışma seçeneğiyle fırsata dönüştürülebilir. Bayanlar için uzaktan çalışma, iktisada paha yaratma fırsatını açık tutacak.” Yılmaz’a nazaran, “salgının bayanlar üzerinde derin izler bırakan tesirlerini sonlandırmak için, şirketlerin bayan istihdamını ve çeşitliliğini destekleyen stratejileri ivedilikle hayata geçirmesi gerekiyor.”

‘Yeni normal’in her gün değiştiğinin altını çizen Yılmaz, iş ömründe süratli ahenk ve çevik çalışma modelininin sürdürülebilirlik için en kıymetli yetenek haline geleceğini belirtti. Gelecek niyetlerini ise şöyle açıkladı: “Dijitalleşme ve yeni teknolojilerin kapladığı alan giderek genişleyecek. Artık ‘dijital göçebelik’ kavramını daha sık duyacağız. Türkiye’deki 20.6 milyonluk Z neslinin tercihleri de alışverişten çalışma ömrüne kadar her alanı etkileyecek. Salgın sonrasında fizikselle online’i bir ortada tutan ‘omnichannel’ kavramı daha da öne çıkacak.”

“Toplumsal cinsiyet eşitliği sağlanmalı”

MAY Siber Teknoloji İş Geliştirme ve Satış Yöneticisi Elif Türegün, bilhassa salgın periyodunda de işten çıkarılma konusunda en çok bayanların işsiz kaldığını ve bu tablonun değişmesi için öncelikle toplumda cinsiyet eşitliğinin sağlanmasına yönelik çalışmaların kuvvetli bir halde yürütülmesi gerektiğini anlattı. Salgının, uzaktan çalışma yolunun getirdiği imkanların fark edilmesini ve siber güvenliğin değerini bir sefer daha ortaya koyduğuna dikkat çeken Elif Türegün, “Diğer taraftan, ‘yeni normal’ dediğimiz bu nizamın getirdiği çalışma biçimleri ve etkileşim şartlarının siber güvenlik tehditlerini artırdığı da bir gerçek” diye konuştu.

Gelecek kestirimlerini ise şöyle sıraladı: “Uzaktan çalışmanın ilerleyen devirlerde daha çok tercih edileceğini düşünüyoruz. Yakın gelecekte, ahenk ve müşahede sürecinin akabinde kademeli olarak yeni bir sisteme gerçek geçişin hızlanacağını söyleyebiliriz. Yeni periyotta haftanın aşikâr günleri ofiste olma yahut dönüşümlü çalışma üzere modeller gündeme gelecektir. İster uzaktan ister ofis ortamından çalışma olsun, salgın sonrasında firmaların bilgi güvenliğini ön planda tuttuğu bir yapı tercih edeceklerini düşünüyorum.”

“Kadın sorumluluklarını paylaşmalı”

Forcerta Siber Güvenlik Danışmanlık Hizmetleri Yöneticisi Ayşim Niksarlı, yeni periyotla birlikte uzaktan çalışma şartları şirketlerin kimi maliyetlerini düşürdüğü üzere, çalışanlar için de lokasyondan bağımsız, konuttan çalışmayı sağladığına dikkat çekti. Konuşmasında bayanlara genel olarak şu teklifte bulundu: “Doğal olarak sahip oldukları yaratıcı güçlerini kullanarak, bilgi ve marifetle, severek yaptıkları neyse onu ürünleştirmeleri, girişimcilere tanınan imkanlardan ve çevrimiçi platformların hazır altyapılarından yararlanarak eser ve hizmetlerini bulundukları coğrafyadan başlayarak pazara sunmaları olacaktır.”

Diğer teklifleri ise şöyle sıraladı:

“Öncelikle bayanlar iş ve mesken hayatındaki sorumluluklarını etraflarıyla daha fazla paylaşmalı. Aileden, etraftan dayanak almaktan çekinmeyelim. En çok tükendiğimiz noktalar her şeye yetişmeye çalışmak, harikası hedefleyerek, tüm ayrıntılara baş yormak, yapılan işi denetim altında tutmaya çalışmak, herkes için kolaylaştırıcı olma gayretinde bulunmak. Biraz geri çekilmeyi bilmeli, kendimize ve etrafımıza alan tanımalıyız. Teknolojiden de asistan takviyesi alabiliriz.”

Ayşim Niksarlı, “Ülkelerin, insanların konutlarına kapandığı bu periyot, kendi kaynaklarımızla, kendi hünerlerimizle hayata devam etmeyi başarmamız gerektiğini” hatırlattı. “Yeni devirde, kurumlar ve devletler seviyesinde de dışa bağımlılıklarımızın azalması ve tarımdan teknolojiye birçok alanda üretimimizin artması için destekleyici strateji ve siyasetlerin daha da aktifleşmesini bekliyorum” diyen Niksarlı, kelamlarını şöyle tamamladı: “Dünya nizamında alışageldiğimiz yapıların yerine yeni nizamların kurulduğunu, iş modellerinin dönüştüğünü şimdiden gözlemliyoruz. Salgının getirdiği belirsizlikle iktisattaki daralmalar, büyüme, istihdam, yatırım üzere alanlara yansıdı. Salgın sonrasında şirketlerin proje yatırımlarına tekrar kaynak planlamaları ve durağanlaşan dalların hareketlenmesi sonucu iktisadın canlanacağını düşünüyorum. Tüketici olarak alıştığımız konforun devamı için, uzaktan eğitim, çevrimiçi bankacılık ve sigortacılık, dijital alışveriş ve cümbüş kesimleri büyüme ivmelerini koruyacak.”

Kaynak: (BHA) – Beyaz Haber Ajansı