Ek Ödeme Yönetmeliği-Beyaz Islahat (Mu)? İstanbul Tabip Odası Hukuk Ofisi, Sağlık Bakanlığı Ek Ödeme Yönetmeliği hakkında ayrıntılı bir rapor hazırladı.
Hekimlerin ve sıhhat çalışanlarının aylardır beklediği “Sağlık Bakanlığı Ek Ödeme Yönetmeliği”, 12.08.2022 tarihli Resmi Gazete ’de yayımlanarak, 01.07.2022 tarihinden geçerli olmak üzere yürürlüğe girdi.
Sağlık Bakanı tarafından, “Türkiye ’de hekim olmanın manası değişti.”, “Bir müddettir bitkisel hayatta olan Performans Sistemi ’nin fişi çekildi.”, “Sağlık çalışanları için bir ıslahat gerçekleştirildi. Biz buna Beyaz Islahat diyoruz.” söylemleri ile kamuoyuna duyurulan Yönetmelik; “reform” olarak isimlendirilebilecek bir yenilik getirmediği üzere, performans sistemini ortadan kaldırdığını söylemek de güçtür.
ek ödemeSağlık Bakanlığı Ek Ödeme Yönetmeliği ile ilgili yer alan düzenlemeler, birçok açıdan evvelki düzenlemelerin tekrarı niteliğinde olup, temelli bir değişiklik getirmemiştir. Mevcut düzenleme, tabiplerin ve sıhhat çalışanlarının haklı beklentilerini karşılamaktan uzaktır. Hakikaten;
1- Yönetmeliğin maksadı, tıpkı bundan evvelkilerde olduğu üzere; “Sağlık Bakanlığınca belirlenen hizmet sunum kuralları ve kriterleri dikkate alınmak suretiyle çalışanın unvanı, misyonu, disiplin durumu, çalışma koşulları ve müddeti, hizmete katkısı, verimliliği, tetkik, eğitim, öğretim ve araştırma faaliyetleri, yapılan muayene, ameliyat, anestezi ve girişimsel süreçlerden oluşan genel tıbbi süreçler, özellikli tıbbi süreçler ile memleketler arası sıhhat hizmetlerinde çalışma üzere ögeler temel alınarak, döner sermayeden yapılacak ek ödemenin oran, tarz ve temellerini belirlemek, sıhhat hizmetlerini güzelleştirmek, kaliteli ve verimli hizmet sunumunu teşvik etmek” olarak açıklanmıştır.
Burada dikkat çeken konu, ek ödeme oranının belirlenmesinde, evvelki düzenlemelerde olmayan “disiplin” kriterinin eklenmiş olmasıdır.
2- Yönetmelik ile “Birinci Basamak Sıhhat Kuruluşları Ek Ödeme Yönetmeliği” de dahil olmak üzere, evvelki Ek Ödeme Yönetmelikleri yürürlükten kaldırılmıştır.
Aile tabipleri ve aile sıhhati merkezi işçisi hariç olmak üzere, birinci basamakta vazife yapanlar da bu Yönetmelik kapsamına alınmıştır.
3- Yönetmelik ile tıpkı evvelkilerde olduğu üzere, “bireysel maksat katsayısı”, “bilimsel çalışma dayanak puanı”, “eğitici destekleme puanı”, “ek puan”, “genel tıbbi süreçler puanı”, “ham puan”, “hizmet alanı-kadro unvan katsayısı”, “hizmet aktiflik katsayısı”, “hizmet verimlilik katsayısı”, “kurum maksat katsayısı”, “mesai dışı tavan ek ödeme tutarı”, “ mesai dışı toplam puanı”, “mesai içi faal çalışılan gün katsayısı”, “mesai içi klinik hizmet puan ortalaması”, “mesai içi sıhhat tesisi puan ortalaması”, “özellikli tıbbi süreçler puanı”, “uluslararası sıhhat hizmetleri periyot ek ödeme katsayısı” gibi çok sayıda performansla alakalı hesaplama ögesi belirlenmiştir.
Nitekim Yönetmeliğin sıhhat tesislerinde vazifeli çalışana yapılacak ek ödemeye ait temel asılların belirlendiği 5. maddesinde “Ek ödeme, işçiye sıhhat tesisine fiilen katkı sağladığı sürece verilebilir.”düzenlemesi korunarak,performansa dayalı ödeme sisteminden vazgeçilmediği açıkça ortaya konulmuştur.
4-Yönetmelik ’te kâfi olmamakla birlikte olumlu olarak değerlendirebileceğimiz bir düzenleme ile “resmi tatil günleri, idari ve nöbet müsaadeleri, yılda 7 günü geçmeyen kısa vadeli hastalık rapor mühletleri, hakem hastane tarafından onaylanan heyet rapor mühletleri, yılda en fazla iki kere görevlendirme suretiyle kendi alanı ile ilgili yurt içi kongre, konferans, seminer ve sempozyum üzere etkinliklere katılan işçinin bir yılda toplam 10 günü geçmeyen mühletleri, misyonu sırasında yahut vazifesinden ötürü Bakanlıkça ilan edilmiş bulaşıcı ve salgın hastalığa yakalanan, kazaya, yaralanmaya yahut hücuma uğrayanların bu durumlarını sıhhat raporuyla belgelendirmesi halinde kullandıkları hastalık müsaade süreleri” çalışılmış gün olarak kabul edilmiştir.
Sağlık Bakanlığı Ek Ödeme Yönetmeliği yayınlandıYıllık Müsaade, Kongre, Konferans, Seminer ve Sempozyumda Ek Ödemeden Faydalanamayacak
Bir öteki tabir ile sayılan günlerde ek ödemeden faydalanmak mümkün olacaktır. Lakin yıllık müsaade günlerinde ve yurt dışı kongre, konferans, seminer ve sempozyum üzere etkinliklere iştirak sağlanan günlerde ek ödemeden faydalanmak mümkün olmayacaktır.
5- Önceki düzenlemede, 4688 sayılı Kamu Vazifelileri Sendikaları ve Toplu Mukavele Kanunu ’nun 18. hususu mucibince, haftada bir gün müsaadeli sayılan idare şurası üyelerine müsaadeli sayıldıkları müddetler için sıhhat tesisi puan ortalaması temel alınarak kıymetlendirme yapılacağı yer almaktayken, yeni düzenlemede buna ek olarak haftada dört saat müsaadeli sayılan ilçe temsilcileri de dahil edilmiştir.
6- Kadın doğum uzmanları ve asistanları ile ebelere olağan doğumu teşvik gayesiyle, sıhhat tesisi puan ortalamasına kadar olağan doğum teşvik ek puanı verilebileceği de, yeni düzenlemeler ortasındadır. Olağan doğum teşvikine yönelik çalışmaların yöntem ve asılları şimdi belirlenmemiştir.
7- Yönetmelikte “mesai içi çalışma” yanlışlı bir biçimde, “mesai saatleri içinde yapılan çalışmalar ile nöbet ve icap nöbetlerinde yapılan çalışmalar” olarak tanımlanmıştır. Bir diğer söz ile ek ödeme hesaplamalarında, nöbet ve icap nöbetleri mesai içi sayılacaktır.
Ayrıca işçinin mesai dışı ödemeye temel puanının, tıpkı güne ilişkin mesai içi puanını aşamayacağı, aşan puanın mesai içi puanı olarak değerlendirileceği, yanı sıra aylık mesai içi minimum puana ulaşamayan tabiplerin, mesai dışındaki çalışmalarının mesai içi çalışma olarak kabul edileceği ve bu puanların mesai içi puana eklenerek hesaplanacağı düzenlenmektedir.
8- Yönetmeliğin 5. unsurunun 9. fıkrasının son cümlesinde, “Sağlık tesisindeki muhtaçlık göz önüne alınarak Başhekimlikçe sıhhat tesisi/klinik/branş bazında başka ayrı mesai dışı çalışma yaptırılabilir.” düzenlemesine yer verilmiş olup; tabiplere ek iş yükü getiren bu düzenlemenin “döner sermayeden yapılacak ek ödemenin oran, yordam ve temellerini belirlemek” amacıyla hazırlanan bir yönetmelikte yeri olmadığı açıktır.
9– Yönetmeliğin 6. hususu ile “ek ödeme”nin, “temel ek ödeme” ile “teşvik ek ödemesi”nden oluşacağı düzenlenmiştir. Buna nazaran,
Ameliyathane çalışanı daha fazla ek ödeme alacaka) “Temel ek ödeme”, sabit ödeme ile taban ödeme toplamından oluşmaktadır.
“Sabit ödeme”; “personelden tabip ve diş tabipleri ile tıpta uzmanlık mevzuatına nazaran uzman olanlar için 209 sayılı Kanunun Ek 3. unsuruna nazaran; sıhhat tesislerinde misyon yapan üniversite çalışanı ile tabip dışı personel için birebir Kanunun 5. unsurunun ikinci fıkrasının altıncı cümlesi gereği merkezî idare bütçesinden yapılan ek ödeme tutarı” olarak tanımlanmaktadır.
Önceki Yönetmelik kararlarına göre “sabit ek ödeme” olarak dağıtılan bu ödemeye ait düzenlemede rastgele bir değişiklik yapılmamıştır.
Hatırlanacağı üzere, 209 sayılı “Sağlık Bakanlığına Bağlı Sıhhat Kurumları İle Esenlendirme (Rehabilitasyon) Tesislerine Verilecek Döner Sermaye Hakkında Kanun”un Ek 3. Hususunda, 23.06.2022 tarihinde Resmi Gazete ’de yayımlanan 7411 sayılı Kanun ’la yapılan değişiklik ile sabit ek ödeme oranları, yalnızca pratisyen tabip ve diş tabipleri için arttırılmış; %180 ’den, %265 ’e çıkarılmıştır. Bunun dışında, eğitim görevlilerine, uzman tabiplere, tıpta uzmanlık mevzuatına nazaran uzman olanlar ile uzman diş tabiplerine ödenecek sabit ek ödeme oranlarında rastgele bir güzelleştirmeye gidilmemiştir.
Yürürlüğe giren Yönetmelik ’te de Kanun ’a paralel olarak düzenleme yapılmış; “…döner sermaye gelirlerinden ek ödeme alan eğitim görevlilerine en yüksek Devlet memuru aylığının (ek gösterge dâhil) % 410 ’u, uzman tabip, tıpta uzmanlık mevzuatına nazaran uzman olanlar ile uzman diş tabiplerine % 335 ’i, pratisyen tabip ve diş tabiplerine ise % 265 ’i oranında, rastgele bir katkıya bağlı olmaksızın merkezi idare bütçesinden ek ödeme yapılacağı, bu ödemeye hak kazanılmasında ve ödenmesinde aylıklara ait kararların uygulanacağı” düzenlenmiştir.
“Taban ödeme”; “personelin ödüllendirilerek motivasyonun artırılması emeliyle yapılan ödeme” tanımıyla, yeni bir ödeme kalemi olarak karşımıza çıkmaktadır.
Bu ödeme, aşağıdaki tabloda belirlenen taban katsayılarının en yüksek devlet memuru aylığı ile çarpımı sonucu bulunan fiyattır. Ödemenin hesaplanmasında mesai içi etkin çalışma gün katsayısı ayrıyeten çarpan olarak kullanılacaktır.
Burada sıhhat tesislerinde gelire katkısı olmayan temel tıp bilimleri ile öteki branş doktorları ortasında taban fiyatta çok büyük bir uçurum yaratıldığı görülmektedir. Tabipler tekrar sıhhat işletmesine katkı sunmaları halinde bir gelire kavuşabilecektir. Belirlenen bu katsayılar ile, tabiplerin temel fiyatında artış olmadığı, gelir getirme durumuna nazaran karın belirlendiği ve performansın ödüllendirildiği bir kere daha vurgulanmıştır.
Hastaneler dışında kalan üniteler için, taban ödemeyi hesaplamaya temel katsayılar ise şöyledir;
Ayrıca “taban ödeme”nin; uyarma ve kınama cezası alanlara bir ek ödeme devri, aylıktan kesme cezası alanlara iki ek ödeme periyodu, kademe ilerlemesi cezası alanlara üç ek ödeme periyodu müddetince verilmeyeceği de düzenlenmiştir.
Bir aksiyon nedeniyle birden fazla ceza verilemeyeceği kuralına karşıt bu düzenleme, tıpkı vakitte yasal bir desteği olmaması nedeniyle de hukuka açıkça terstir.
Bu fasılda son olarak belirtelim ki, merkezi idare bütçesinden yapılan sabit ek ödeme fiyatı, bu Yönetmelik kapsamında birebir aya ait yapılacak temel ek ödeme meblağından mahsup edilecektir.
Sağlık Çalışanı Teşvik Ödemesi
b) “Teşvik ek ödemesi”: “Personelin misyon yaptığı sıhhat tesisinde hizmete katkısı ve verimliliği ile finansal sürdürülebilirliği sağlama, hizmetin kalitesi, çalışan ve hasta memnuniyeti üzere kriterler göz önüne alınarak mesai içi ve mesai dışı çalışmalarına karşılık olarak döner sermayeden çalışana yapılan ödeme” olarak tanımlanmıştır.
Anlaşıldığı üzere, “teşvik ek ödemesi” olarak isimlendirilen ödeme, performansa dayalı ek ödemeden ayrıca bir şey değildir.
Teşvik ek ödemesi için ülke, bölge, hastane kümeleri ve hastane tahakkukları, verimlilik, hasta memnuniyeti, hizmeti elde etme maliyeti üzere faktörler dikkate alınarak, sıhhat tesisinin dağıtabileceği ölçüsü ile bu ölçünün tabip ve tabip dışı çalışana verilecek oranlarının Bakanlıkça belirleneceği düzenlenmiştir.
“Teşvik ek ödemesi”nden, yalnızca sıhhat tesislerinde misyon yapacak işçi yararlanacaktır. Vilayet Sıhhat Müdürlüğü, Vilayet Sıhhat Müdürlüğü Üniteleri, Ulusal Referans Laboratuvarları ile Türkiye İlaç ve Tıbbi Aygıt Kurumunda çalışan işçi bu ödemeden yararlanamayacaktır.
10- Yönetmelik ’te ayrıyeten, evvelki Yönetmelik ’te de bulunan “uluslararası sıhhat hizmetleri ek ödemesi” düzenlemesi de korunmuştur.
Uluslararası sıhhat hizmetleri kapsamında belirlenen dağıtılacak fiyatın %80 ’inin bu hizmetlerde vazife alan profesör, doçent, uzman tabip ve tıpta uzmanlık mevzuatına nazaran uzman olanlar ile diş tabiplerine milletlerarası sıhhat hizmetleri ödemesi olarak dağıtılacağı belirlenmiştir.
11- Personele “ödenecek net ek ödeme tutarı”, Yönetmeliğin 11. hususunda düzenlenmiştir. Buna nazaran;
- Temel ek ödeme meblağı; Sabit ödeme ve taban ödeme meblağlarının toplamından oluşur. Çalışana ilişkin mesai içi net teşvik puanının, teşvik ek ödemesi devir ek ödeme katsayısı ile çarpımı sonucu teşvik ek ödemesi fiyatı bulunur. Teşvik ek ödemesi fiyatı ile temel ek ödeme meblağı toplamı, mesai içi tavan ek ödeme meblağını geçemez.
- Mesai dışı ödenecek ek ödeme meblağı ise mesai dışı net teşvik puanının, teşvik ek ödemesi devir ek ödeme katsayısı ile çarpımı sonucu bulunur. Bu fiyat mesai dışı tavan ek ödeme meblağını geçemez.
- Özellikli tıbbi süreçler ek ödeme fiyatı, çalışana ilişkin özellikli tıbbi süreçler net teşvik puanının, teşvik ek ödemesi periyot ek ödeme katsayısı ile çarpımı sonucu bulunur. Özellikli tıbbi süreçler ek ödeme meblağı özellikli tıbbi süreçler tavan ek ödeme fiyatını geçemez.
- Uluslararası sıhhat hizmetleri ek ödeme meblağı, milletlerarası sıhhat hizmetleri tavan ek ödeme meblağını geçemez.
12- Görüldüğü üzere, “Beyaz Reform” olarak kamuoyuna duyurulan Ek Ödeme Yönetmeliği ile performansa bağlı ek ödeme sisteminde rastgele bir değişiklik yapılmamış, sistem yalnızca isim değiştirerek “teşvik sistemi”ne dönüşmüştür.
Hekimler eğitimlerine ve sundukları hizmetin niteliğine uygun olarak, tek seferde almayı hak ettikleri fiyata kavuşabilmek için, daha çok çalışmaya, daha çok hizmet üretmeye, daha çok hasta bakmaya, daha çok tetkik istemeye, daha çok girişimsel süreç ve ameliyat yapmaya, daha uzun saatler çalışmaya, mesai dışı çalışmaya kısaca sıhhat işletmesi için daha çok gelir üretmeye zorlanmaktadır.
Hekimler, tamamı emekliliğe yansıyan ve genel bütçeden karşılanan tek kalemde alabilecekleri fiyata bu Yönetmelik ’le de ulaşamadığı üzere, performans baskınından da kurtulmuş değildir. (BSHA)
