Özel Sıhhat Hizmetleri ve Özel Hekimlik Problemleri Masada ! İstanbul Tabip Odası ‘Özel Sıhhat Hizmetleri ve Özel Hekimlik’ Komisyonu

Özel Sıhhat Hizmetleri ve Hekimlik Adalet ve Kalkınma Partisi (AKP) iktidarının yürüttüğü Sıhhatte Dönüşüm Programı (SDP)’nın 20. yılına yaklaşırken nasılda “sağlıkta çöküş programı” haline geldiğini daima birlikte yaşamaktayız. Tedavi edici sıhhat hizmetlerinin öncelikli hale geldiği SDP’nin birinci yıllarında kamu sıhhat hizmetlerinin kıymetli bir kısmı “özel sıhhat kuruluşlarına” kaydırılmış ve finansal birikimin, özel sıhhat sermayesinin oluşması sağlanmıştır. Özel sıhhat hizmetlerinin hastane ayağı “sağlık sektörü” ismini almış, sıhhat dışı beklentiler (otelcilik-turizm) ile daha da büyümüştür.

Özel Sıhhat Hizmetleri ve Özel Hekimlik

Başlarda Toplumsal Güvenlik Kurumu’nun (SGK) yüksek ödemeleri ile gelişen özel sıhhat kuruluşlarının gelirleri yıllar içinde düşmüş, bu açık hastalardan alınan fark ödemeleri ile kapatılmıştır. SGK ile özel hastaneler ortasında yapılan muahedede yürütülen hizmetlerin, SGK’daki karşılığı olan ödemenin %200’üne kadar fark alınması yasal hale getirilmiştir. Maliyetler, yararın daima arttırılma uğraşı üzere münasebetlerle fark fiyatları yasal hududun üzerine çıkmış, keyfi denilecek standart dışı fiyatlandırma hastalara dayatılmıştır. Kamu kaynaklarıyla büyüyen, sayıları artan özel sıhhat kuruluşları bu müddette değerli niteliksel değişimlere de uğramıştır.

Önemli Sayıda Tabip Artık Özel Sıhhat Hizmetleri Alanında Çalışıyor

Öte yandan kıymetli sayıda doktor artık özel sıhhat hizmetleri alanında çalışmaktadır. İstanbul Tabip Odasının toplam üye sayısının neredeyse %55’i hekimlik uygulamaları için üyelik mecburiliği olan özel muayenehane ve özel hastane çalışanı doktorlar oluşturmaktadır. Kamu sıhhat kuruluşlarındaki çalışma şartları, yetersiz fiyatlar, liyakatsiz yöneticiler, adaletsiz akademik yükselme şartları ve artan şiddet olayları ile eş vakitli olarak özel hekimlik çalışma alanı giderek büyümüştür. Kamu kaynaklarının aktarılma biçimi kamudaki iş gücünün özel sıhhat hizmetlerine kayması ile diğer bir boyut kazanmıştır. Kamuda çalışan tabiplerin hakları için son devirde yürütülen gayret ve talepler biriken meselelerin çalışma şartlarını nasıl daha da ağırlaştığını düzgün tabir etmektedir. Doktorların kamudaki hak kayıpları özel dala yalnızca iş gücü kaymasını getirmemiş, özel sıhhat kesiminde çalışan doktorların şartlarını da belirler hale gelmiştir. “İş gücü piyasası” haline getirilen doktor emeği “alternatifsiz” hale gelmenin rahatlığıyla özel bölümün insafına terk edilmiş durumdadır.

Özel Hastanelerin Büyümesindeki İvme Arttıkça Çalışma Yöntemlerinde Farklılaşmalar Ortaya Çıkıyor

Giderek güvencesizleşen ve aldıkları fiyatlar piyasa şartlarına bırakılan tabipler temel çalışma teminatından mahrum durumdadır. Özel hastanelerin büyümesindeki ivme arttıkça çalışma yollarında farklılaşmalar ortaya çıkmıştır. Daha cüretkâr konumlar edinen özel hastane sermayesi, başlarda hastane işçisi olarak 4A bordrolu çalışan doktorların “serbest meslek erbabı” üzere tanımlanmasını sağlamış, kıymetli bir vergi yükünden kurtulmayı başarmıştır. Kendi sigorta masrafların ödeyen, vergi süreçleri için muhasebecisi olan ve muayenehane adresi için ikamet ettiği mesken üzere yerleri göstererek hizmet satan durumunda kalan doktorlar 2015’te yeni bir dayatma ile karşı karşıya kalmış “sağlık şirketi” kurmaya zorlanmıştır. Sıhhat şirketleri ile “ortak oluyoruz” retoriği geliştiren özel hastane sermayesi hizmet alan-veren statüsü kazanmış, tuhaf bir vergi tartışması ile doktorları vergi cezalarına maruz bırakmıştır. Mesai saatleri, müsaadeler ve çalışma kuralları açısından hastane iç işleyişine tabi olan tabibe çalışma yöntemlerine karşıt biçimde dayatılan “hizmet satma” modeli, Gelir Yönetimi Başkanlığı-özel hastane lobisi-geçim kederi üçgeninde boğucu bir kıskaca dönüşmüştür. Tazminat hakkının olmadığı, emekliliğe yansıyan gelir birikimin sağlanamadığı, iş garantisinin olmadığı bir ortamda hekimlik mesleği performans değerlendirmeleri, açık-kapalı ciro baskısı altında etik-deontolojik ihlallerin kıyısına terk edilmiştir.

Özel Hekimlikte Çalışma Biçimleri

2022 yılı Nisan ayında yapılan “çalışma usulleri” ve “vergilendirme” ye dair yasal düzenleme ise tam bir hukuk skandalına dönüşmüştür. Şirket üzerinden verdiği hizmeti faturalandıran doktorun vergilendirme sorunu bu düzenlemeyle, her şartta “serbest meslek erbabı” olarak kabul edileceği haline getirilmiş ve “biz söyledik oldu” garantisiyle hukuk dışılık resmileştirilmeye çalışılmıştır. Çalışma yeri, çalışma kuralları, mesai saatleri, müsaade devri, hastalar ve hastane karşısındaki sorumlulukları olarak tam manasıyla çalıştığı hastanenin işçisi durumunda olan tabip 4B statüsünde kontratlı ve hizmetini satan (serbest meslek erbabı, sıhhat şirketi) statüsünü kabule zorlanmıştır. İstanbul Tabip Odası’nın (İTO) Nisan 2022’de yayınladığı “Özel Hekimlikte Çalışma Biçimleri” anketine katılan 1637 tabibin %42,21’i, 4B statüsünde çalışmaya kurum tarafından zorlandığını, %14,23’ü ise daha yararlı olacağına yönlendirildiğini söylemiştir. Doktorların %62,49’u 4A bordrolu çalışmak istediğini, %23,09’u 4A-4B birlikte çalışmak istediğini belirtmiştir. “Özel hastanelerin büyümesindeki ivme arttıkça çalışma yollarında farklılaşmalar ortaya çıkmıştı?” sorusuna %70,07’si hayır karşılığını vermiştir.

Sağlıkta Dönüşüm Programı’nı, %41,36 sıhhat siyasetlerini, %26,19 ise ülkenin genel ekonomik durumu olarak görmektedir.

Hekimler derin bir mutsuzluk sarmalına girmiş ve özel sıhhat hizmetleri alanı bu sarmalı tamamlayan bir fonksiyona dönüşmüştür. Türk Tabipleri Birliği (TTB)’nin 65 farklı vilayetten 1370 tabibin katıldığı ve Nisan 2022’de açıkladığı anket sonuçlarına nazaran, özel hastane çalışanı tabiplerin yalnızca %19,78’inin aylık yararı ömrünü idame ettirebilmesi için kâfi olduğunu tabir etmiştir. Tekrar doktorların %75’ine yakını yasal olarak belirlenenden daha uzun mühletler çalışmaya zorlandığını ve %64,67’si fazla çalışmanın fiyat karşılığını alamadığını belirtmiştir. %73,35’i resmi tatillerde de çalışmak zorunda kalmakta, %56,86’sı ise iş teminatı tasası yaşamaktadır. Emekli olma tasası yaşamayanların oranı yalnızca %25,62’dir. Doktorlar tüm bu kaos içinde gelinen durumun nedeni olarak, %64,84 mesleğin değersizleştirilmesini, %45,44 Sıhhatte Dönüşüm Programı’nı, %41,36 sıhhat siyasetlerini, %26,19 ise ülkenin genel ekonomik durumu olarak görmektedir. Özel hastaneler ve özel hastane hekimlik uygulamaları “özel hastane sahibi” sıhhat bakanların, özel hastane sermayesine yonttuğu bir çıkar çatışma alanına dönüşmüştür. İstanbul Tabip Odası İdare Heyeti olarak özel hekimlik alanında yaşanılan her türlü meseleye müdahil olacağız. Yeni periyot özel hekimlik komitemiz 28 Haziran 2022’de toplanmış, meseleler ve önceliklere dair tespitlerini yapmıştır. Birinci etapta “çalışma biçimleri” üzerinden yaratılan hak kayıplarının giderilmesine dönük türel ve mesleksel gayretin planlaması yapılmıştır. Özel hekimlik alanında çalışan tüm meslektaşlarımızı uğraş için bekliyoruz. (BSHA) Kaynak – İstanbul Tabip Odası