Suyun hayatımızdaki yerinin ehemmiyetine dikkat çeken TMMOB Etraf Mühendisleri Odası İzmir Şubesi “Yaşamı ve suyu korumak için çabaya devam ediyoruz” dedi.
Yaşamın temel kaynağı olan Suyun ehemmiyetine dikkat çekmek hedefiyle, 1992 yılında Birleşmiş Milletler Genel Kurulu’nda kabul edilmesinden bu yana, her yıl farklı temalarla bedellendirilen 22 Mart Dünya Su Günü’nün 2022 yılı Teması; 2022 yılında ‘’Yeraltı Suyunu Görünür Yapmak’’ olarak belirlendi. Günümüzde 1,6 milyar kişinin ekonomik su kıtlığı çektiği, yani su kaynaklarının güzel yönetilememesi nedeniyle kâfi ve sağlıklı suya ulaşamadığı dünyamızda, 2030 yılında dünya nüfusunun %40’lık bir kısmının su kısıtı ile karşı karşıya kalacağı öngörülmekte… Yıllık tüketilebilir su potansiyeli ise 112 milyar m3 olan ülkemizde kişi başına tüketilebilir su potansiyeli 1.519 m3 civarında olup, bu paha “su azlığı” yaşanan bir ülke olduğumuzu ve bu kıymetin 2030 yılında 1000 m3 olacağı öngörülmekte, “su fakiri” ülkeler sınıfında olduğumuzu göstermektedir.
Her yıl Su Gününde kurumların gerçekleştirdiği faaliyetlerde suyun yaşamsal değeri vurgulanmasına rağmen su ölçü ve kalitesine yönelik artan tehditler; kısıtlı su kaynaklarımızın ve mevcut kirliliğin görmezden gelindiğini göstermektedir. Ülkemizdeki kentleşme, sanayi, madencilik, tarım ve başka yatırım süreçleri ile ilgili siyaset ve uygulamalara baktığımızda; arazi planlamasının yapılmadığı, orman alanları, doğal karakteri korunması gereken alanlar, meralar, tarım, alanları ve sulak alanların kaybedildiği, vasfının yitirildiği, doğal varlıklarımızın tahrip edilerek yok edildiği “ekolojik yıkım” olarak tanımladığımız bir süreçte; 25 su havzasında yüzeysel sularımızın yaklaşık %70‘inin, yeraltı sularımızın %40’ının kirli olduğu bilimsel bilgiler ve kamunun raporları ile ortaya çıkmaktadır.
Nüfus artışı, kentleşme, endüstrileşme, doğal varlıkların denetimsiz tüketimi, ormansızlaşma ile birlikte ve buna bağlı olarak ortaya çıkan iklim değişikliği süreçlerinin getirdiği baskılar nedeni ile su kısıtlılığının artması, kaynakların tükenmesi, kirlilik, çok tabiat olayları Dünyada ve ülkemizde de ömür için tehdit oluşturmaktadır. Bilhassa ülkemizdeki sanayi ve nüfusun ağır fakat su kaynaklarının kısıtlı olduğu büyük kentlerimize yönelik planlama süreçlerinde, tarım ve orman alanlarının kaybedildiği, sanayi ve konut alanlarına dönüştürüldüğü, alan kullanımına yönelik çeşitli faaliyetlere verilen müsaadeler ile birlikte gelen nüfus yükü değerlendirildiğinde, bu çevresel yükü karşılayacak su kaynaklarımızın olmadığı ortadadır. Dolayısı ile son günlerde gelen yağışlar ile barajlardaki doluluk oranlarında düzgünleşme görünse de bu uzun vadeli ve daima bir tahlil olarak görülmemelidir. Ülkemiz ve tüm kentlerimizde olduğu üzere İzmir’de de su havzalarının, su kaynaklarının çok daha tesirli biçimde korunmasına, pak ve sağlıklı su gereksinimini karşılamak üzere akılcı yatırımlara ve yeni su kaynaklarına ivedilikle muhtaçlık vardır. İlgili kurum ve kuruluşlar mevcut su kaynaklarını en güzel halde yönetirken, gelecek için alternatif su kaynaklarını elde etmek için gerekli yatırımları geç olmadan yapmalıdır. Pak suların evsel yahut endüstriyel gayeli kullanılmasından sonra oluşan atıksuların arıtıldıktan sonra yine kullanılması, tarım ve sanayi maksatlı kullanılan suyun gerçek ve faal kullanımı ve idaresi ile güç idaresi artık su idarenin olmazsa olmaz bir kesimi olarak düşünülmeli ve hususun uzmanı olan şahıslar ile Su İdaresi süreci planlanmalı, kentin planlanmasına yönelik planlar ve yatırımlarda su idaresi süreci de dikkate alınmalıdır.
Kentimizde ise içme suyu arıtma tesisi ile hizmet verilen nüfus % 75, Atıksu arıtma tesisi ile hizmet verilen nüfus % 99 olarak görülmektedir. İzmir Büyükşehir Belediyesi sonları içinde gerekli içme ve kullanma suyu, barajlar ve yeraltısuyu kuyularından sağlanmaktadır. İZSU datalarına nazaran, 2021 yılında temin edilen suyun yaklaşık % 42,2 si yeraltı, yaklaşık %57,8 si yüzeysel su kaynaklarından sağlanmıştır. İzmir Kentinin su gereksinimini karşılayan kaynakların ölçü ve kalite olarak sürdürülebilirliğinin sağlanması, korunması büyük kıymete sahiptir. Yüzeysel ve yeraltı su kaynaklarımızın bulunduğu bölgelerde alan kullanımına yönelik baskılar ve kirlilik tehdidinin yanında iklim değişikliğinin getireceği süreçlere de kentin hazır olması gerekmektedir. DSİ ve TÜİK bilgilerine nazaran Türkiye’de 2018 yılı itibariyle çekilen suyun %71,4’ünün ziraî sulamada, %18,3’ünün endüstride kullanıldığı, %10,2’sinin içme ve kullanma suyu olarak tüketildiği görülmektedir. 2018 yılına ilişkin TÜİK bilgileri incelendiğinde, sanayi bölümünde 2,9 milyar m3 suyun çekildiği görülmüştür. Suyun kullanımına yönelik OSB’ler (organize sanayi bölgeleri) incelendiğinde, 2018 yılında 185 milyon m3 suyun çekildiği ve bunun %44,9’unun kuyulardan elde edildiği görülmektedir. 2020 yılı nüfus bilgilerine nazaran nüfusu yaklaşık 4 milyon 394 bin 694’e ulaşan İzmir`de, İZSU Genel Müdürlüğü tarafından 23`ü Avrupa standartlarında arıtım yapan ileri biyolojik, 38’i biyolojik ve 6 tanesi doğal arıtma olmak üzere toplam 67 arıtma tesisi ile atıksu arıtma hizmeti verilmektedir. Atıksu arıtma tesislerinde arıtılan atıksuyun 97.05’i ise Avrupa standartlarında arıtım yapan ileri biyolojik atıksu arıtma tesislerinde arıtılmış, kalan yaklaşık yüzde 3’ü biyolojik ve doğal arıtma tesislerinde arıtılmıştır. İzmir hala, 23 ileri biyolojik atıksu arıtma tesisi ile ülkemizde Avrupa standartlarında arıtım yapan en fazla tesise sahip olan kent olduğu üzere, ülkemizde kişi başına Avrupa standartlarında en fazla atıksu arıtımının gerçekleştirildiği kenttir.
Arıtma Tesisleri ve yatırımları ile TÜİK dataları kapsamında başarılı olan İzmir, kentin ağır yapılaşmasına yetişemeyen altyapı eksiklikleri ile de karşı karşıyadır. Geçmiş yıllarda yaşanan koku sorunu ile birlikte, çok yağışlar sonucu oluşan su taşkınları bunun en acı göstergesi olmuştur. Misal süreçlerin tekrarlanmaması için Yönetimin planlama ve uygulamaya yönelik çalışmaları geliştirmesi gerekmektedir. İlgili kurum ve kuruluşlar mevcut su kaynaklarını en düzgün halde yönetirken, gelecek için alternatif su kaynaklarını elde etmek için gerekli yatırımları geç olmadan yapmalıdır. Pak suların evsel yahut endüstriyel gayeli kullanılmasından sonra oluşan atıksuların arıtıldıktan sonra tekrar kullanılması, tarım ve sanayi hedefli kullanılan suyun hakikat ve faal kullanımı ve idaresi ile güç idaresi su idaresinin olmazsa olmaz bir kesimi olarak düşünülmeli ve hususun uzmanı olan şahıslar ile Su İdaresi süreci planlanmalı, kentin planlanmasına yönelik planlar ve yatırımlarda su idaresi süreci de dikkate alınmalıdır.
“Gördes Barajından su temini sağlamak üzerine bir planlama yapıldı”
İçme suyu ve Atıksu arıtma tesisleri sayısı ve kalitesi ile Ülkemizin öteki kentlerinden önde olan İzmir Kentine bardağın başka tarafından bakıldığında ise kâfi suya sahip olamadığı için kilometrelerce ötedeki Gördes Barajından su temini sağlamak üzerine bir planlama yapılmıştır. Bir taraftan kilometrelerce öteden yüksek maliyet ve işgücü harcanarak su temin eden İzmir; gelecekteki su kaynağı olan Çamlı Baraj Havzasında altın madenciliğinin getirdiği kirlilik riski ile karşı karşıyadır. Kentte su idaresinden sorumlu kuruluşlar olan İZSU ve DSİ gelecekteki su kaynakları için farklı yaklaşımlar sergilemektedir. İzmir Büyükşehir Belediyesi ve İZSU, Çamlı Barajını mecburilik olarak görürken, DSİ Baraj üretimini öngörmemektedir. Kentin Su İdaresinden sorumlu iki kuruluş siyasetleri İzmirliyi sağlıklı suya ulaşma konusunda tehlikede bırakmaktadır. Bununla birlikte maden işletmesinin mevcut hali ile yarattığı kirlilik mahkeme kararları ve uzman raporları ile ortaya konulmuş ve ÇED Kapasite Artışına ait ÇED Olumlu Kararı İptal edilmişken; Etraf, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı tarafından tüm bu evreler göz arkası edilerek ÇED Kapasite Artışına ait ÇED süreci tekrar yürütülmüş ve ÇED Olumlu Kararı yenilenmiştir. Efemçukuru, İzmir Kenti Lokal İdaresi tarafından Kentin Su Kaynağı olarak tanımlanmaya devam ederken, tüm itirazlara karşın Merkezi Yönetimler tarafından kirlilik riski ile baş başa bırakılmıştır.
Manisa’ya içme-kullanma suyu sağlamak üzere inşaatı devam eden Gürdük Barajı ve İzmir kentine içme-kullanma suyu sağlanması planlanan Başlamış Barajı olmak üzere, bölgenin en büyük iki kentine hizmet verecek olan Başlamış Çayı havzasında, Gördes’te nikel Madeni İşletmesinin yarattığı riskler devam ederken, madenin kapasite artışı talebi onaylanmıştır. Ayrıyeten, yıllık 1 milyon ton sülfürik asit üretecek olan sülfürik asit fabrikası için de ÇED süreci de olumlu tamamlanmıştır. Hususla ilgili olarak Odamızın da davacı olduğu türel süreç devam etmektedir.
Diğer taraftan; Kentimizde Gediz, K. Menderes, Kuzey Ege, Gördes Havzalarını değerlendirdiğimizde kalite ve ölçü olarak bulunduğu durum; su kaynaklarımızın karşı karşıya bulunduğu çevresel risklerin yönetilemediği ve acil planlama ve idare süreçleri gerçekleştirilemezse geri dönüşü mümkün olmayan noktalara ilerlediğinin de bir göstergesidir. Kentimizin İçme suyu kaynağı olan Tahtalı Baraj Havzası, İZSU Yönetmelikleri ile müdafaa altında tutulmaya çalışılırken, havzadaki kentleşme ve sanayi baskısı, mevzuat değişiklikleri ile müdafaa kapsamının yumuşatılmasına neden olurken ömür kaynaklarımızın da bu baskılara feda edilmesinin önünü açacaktır. Bu noktada kelam konusu mevzuatların yaşamsal kaynağımız olan su varlıklarımızın ölçü, kalitesinin korunması, uygunlaştırılması ve hakikat planlama süreçleri ile sürekliliğin sağlanması istikametinde planlama, uygulama ve kontrol düzeneklerinin birlikte ahenk içerisinde ve güçlü olarak işletilmesi büyük ehemmiyet taşımaktadır.
