Sağlık Emek-Meslek Örgütlerinin Açtığı Davada Anayasa Mahkemesi’nden Aile Hekimliği Ceza Yönetmeliği’nin Kontrat Feshi Unsuruna İptal Kararı verildi.

Mahkeme kararı ile ilgili  TTB Hukuk Ofisi Görüşü Şöyle

Cumhurbaşkanlığı tarafından 30 Haziran 2021’de yayımlanan, aile sıhhati merkezi çalışanları üzerinde yarattığı baskı nedeniyle “ceza yönetmeliği” olarak isimlendirilen Aile Hekimliği Mukavele ve Ödeme Yönetmeliği’ne karşı Türk Tabipleri Birliği’nin (TTB) de içinde olduğu sıhhat emek-meslek örgütleri tarafından açılan davada birinci kazanım elde edildi.

Danıştay 2. Dairesi’nin “Anayasa’ya aykırılık” münasebetini önemli bularak başvurduğu Anayasa Mahkemesi, 5 Ağustos 2022 tarihinde Resmî Gazete’de yayımlanan kararında ceza yönetmeliği ile tekrar düzenlenen Aile Hekimliği Kanunu’nun 8. hususunun 2. fıkrasında yer alan “sözleşmenin feshini gerektiren nedenler” ibaresinin iptaline hükmetti.

İptal kararına ait TTB Hukuk Ofisi tarafından hazırlanan bilgi notu şöyle:

Hekim kamuoyunda “ceza yönetmeliği” olarak isimlendirilen 30.06.2021 tarihli Resmî Gazete’de yayımlanan Aile Hekimliği Kontrat ve Ödeme Yönetmeliği’nin hukuka muhalif pek çok kararının iptali ve öncelikle yürütmesinin durdurulması istemiyle TTB ve sıhhat emek örgütleri tarafından dava açılmıştır. İptali istenen düzenlemeler ortasında, yönetmeliğin “Sözleşmelerin Yenilenmemesi” başlıklı 7’nci, “Sözleşmenin Feshi” başlıklı 10’uncu ve “Sözleşmenin İhtaren Sona Erdirilmesi” başlıklı 11’inci unsurlarının ve yönetmeliğin ekinde yer alan “Ek 3-Aile Hekimliği Uygulamasında Uygulanacak İhtar Puanı Cetveli” de yer almaktadır. Davada ayrıyeten bu hususların desteği olan 5258 sayılı Aile Hekimliği Kanunu’nun 8. unsurunun 2. fıkrasında yer alan, “sözleşmenin feshini gerektiren nedenler” ibaresinin Anayasa’ya karşıtlığı savımız önemli bulunarak iptali istemiyle Anayasa Mahkemesi’ne başvurulması da talep edilmiştir.

Danıştay 2. Dairesi, TTB ve başka sıhhat emek örgütlerince ileri sürülen Anayasa’ya karşıtlık tezlerini önemli bularak Anayasa Mahkemesi’ne başvurmuştur. Anayasa Mahkemesi 05.08.2022 tarihli Resmî Gazete’de yayımlanan E.2022/43 K.2022/81 sayılı kararında,

• Anayasa’nın 70. unsurunda yer alan “Her Türk, kamu hizmetlerine girme hakkına sahiptir” biçiminde belirtilen hakkın yalnızca kamu hizmetlerine girmeyi değil kamu hizmetlerinde bulunmayı/kalmayı da garanti altına aldığı, sıhhat çalışanının kontratının feshedilmesi suretiyle kamu hizmetinden çıkarılması sonucunu doğuran kuralın kamu hizmetlerine girme hakkına yönelik bir sınırlama getirdiği,
• Anayasa’nın 49. maddesinde “Çalışma, herkesin hakkı ve ödevidir” denilmek suretiyle herkesin çalışma hakkına sahip olduğunun karar altına alındığı, 5258 sayılı kanunun 3. hususu uyarınca Türk vatandaşı olmayan bireylerin de anılan kanun kapsamında sıhhat çalışanı olarak görevlendirilebilmesinin mümkün olduğu gözetildiğinde kontratın feshini gerektiren nedenlerin yönetmelikle düzenlenmesini öngören kuralın Türk vatandaşı olmayan sıhhat çalışanlarının da çalışma hakkını sınırladığı,
• Anayasa’nın 13. unsurunda temel hak ve özgürlüklerin fakat kanunla sınırlanacağının karar altına alındığı, buna nazaran temel hak ve özgürlükleri sınırlamaya yönelik bir yasal düzenlemenin şeklen var olmasının kâfi olmayıp yasal kuralların keyfiliğe müsaade vermeyecek formda makul, ulaşılabilir ve öngörülebilir düzenlemeler niteliğinde olması gerekeceği,
• Temel hak ve özgürlükleri sınırlayan kanunun bu niteliklere sahip olmasının Anayasa’nın 2. unsurunda garantiye alınan hukuk devleti unsurunun de gereği olduğu, hukuk devletinde yasal düzenlemelerin hem bireyler hem de yönetim tarafından rastgele bir duraksamaya ve kuşkuya yer vermeyecek halde açık, net, anlaşılır, uygulanabilir ve objektif olması, ayrıyeten kamu otoritelerinin keyfî uygulamalarına karşı kollayıcı tedbir içermesi gerektiği, Kanunda bulunması gereken bu niteliklerin tüzel güvenliğin sağlanması bakımından da mecburî olduğu,
• Aile doktorları ve aile sıhhati çalışanlarının mukavelelerinin feshini gerektiren nedenlerin Cumhurbaşkanınca çıkarılacak yönetmelikle düzenleneceğine ait kuralın, yaptırım konusu hareketleri belirlememek suretiyle ilgililerin hangi somut fiil ve olguya dayanılarak mukavelelerinin feshedileceğini belli bir açıklık ve mutlaklıkta öngörebilmelerine yasal çerçevede imkân tanımadığı, sıhhat çalışanlarının kamu hizmetlerine girme ve çalışma haklarını sınırlayan kontratın feshini gerektiren nedenlere ait genel prensiplerin ortaya konulup yasal çerçevenin çizilmediği, bahsin bütün detaylarıyla düzenlenmesi yönetmeliğe bırakılmak suretiyle yürütmeye sınırsız, bilinmeyen, geniş bir düzenleme yetkisi tanındığı, bu prestijle kamu hizmetlerine girme ve çalışma hakkına sınırlama getiren kuralın muhakkak, ulaşılabilir ve öngörülebilir nitelikte olmadığı ve bu istikametiyle yasallık kuralını taşımadığı,
• Anayasa’nın 7. maddesinde “Yasama yetkisi Türk Milleti ismine Türkiye Büyük Millet Meclisinindir. Bu yetki devredilemez” denildiği, yasama yetkisinin Türkiye Büyük Millet Meclisine ilişkin olması ve bu yetkinin devredilememesinin, kuvvetler ayrılığı prensibinin gereği olduğu, türevsel nitelikteki düzenleyici süreçler bakımından kural olarak kanun koyucunun genel sözlerle yürütme organını yetkilendirmesi kâfi olmakla birlikte Anayasa’da kanunla düzenlenmesi öngörülen hususlarda genel sözlerle yürütme organına düzenleme yapma yetkisi verilmesinin yasama yetkisinin devredilmezliği prensibine karşıtlık oluşturabildiği, bu nedenle Anayasa’da yer alan temel hak ve özgürlüklerin sonlandırılması, vergi ve gibisi mali yükümlülüklerin konması ve memurların atanması, özlük hakları üzere münhasıran kanunla düzenlenmesi öngörülen mevzularda kanunun temel asılları, prensipleri ve çerçeveyi belirlemiş olması gerektiği; kuralda Anayasa’nın kanunla düzenlenmesini öngördüğü ve temel hakların sonlandırılmasına ait olan aile doktoru ve aile sıhhati çalışanlarının mukavelelerinin feshini gerektiren nedenlere ait olarak genel prensipler ortaya konulmadan, yasal çerçeve çizilmeden, kontratın feshini gerektiren durumlar genel çizgileriyle da olsa belirlenmeden, ilgili konuların tamamının düzenlenmesinin yönetmeliğe bırakılması suretiyle yürütmeye sınırsız, belgisiz, geniş bir düzenleme yetkisi tanındığı, bu prestijle kuralın yasama yetkisinin devredilemezliği unsuruyla de bağdaşmadığı

gerekçesiyle 5258 sayılı Aile Hekimliği Kanunu’nun 8. unsurunun ikinci fıkrasında yer alan “sözleşmenin feshini gerektiren nedenler” ibaresinin iptaline karar vermiştir.

Sözleşme Feshini Gerektiren Nedenler

Kararda ayrıyeten 5258 sayılı kanunun 8. unsurunun ikinci fıkrasında yer alan “sözleşmenin feshini gerektiren nedenler”ibaresinin iptal edilmesi nedeniyle doğacak hukukî boşluk kamu faydasını ihlal edecek nitelikte görüldüğünden iptal kararının, kararın Resmî Gazete’de yayımlanmasından başlayarak dokuz ay sonra yürürlüğe girmesinin uygun görüldüğü de belirtilmiştir. Anayasanın 153. unsuru uyarınca Anayasa Mahkemesi kararları yasama, yürütme ve yargı organlarını, yönetim makamlarını, gerçek ve hükmî bireyleri bağlar. Anayasa’ya ters bulunarak iptal edilen bir norma, iptal kararlarından sonra geçerlik tanımak mümkün değildir. Anayasa Mahkemesi tarafından verilen iptal kararıyla Anayasa’ya karşıtlığı sabit ve bilinir hale gelen bir hukuk kuralının uygulanmaya devam etmesi, Anayasa’nın üstünlüğü ve bağlayıcılığı ile hukuka bağlı devlet prensiplerine açıkça karşıt düşecektir. 5258 sayılı kanunun aile hekimliği mukavelesinin feshine ait kararlarının iptal edilmesi karşısında anılan kanun kararına dayalı yönetmelik kararlarının de hukuka ters olduğu açık olup Anayasa Mahkemesi’nce öngörülen yürürlüğün ertelenmesi mühleti içinde de bu düzenlemelerin uygulanma imkanının kalmadığının kabulü gerekmektedir (BSHA)