Kahramanmaraş ve Hatay merkezli gerçekleşen sarsıntıların akabinde birçok alanda Çeşitli bilimsel araştırmalar yürüten Dokuz Eylül Üniversitesi (DEÜ), zelzelelere yönelik geniş kapsamlı bir rapor daha yayımladı. DEÜ’lü uzmanlar raporda, zelzelelere ilişkin alan müşahedeleri, sismolojik ve jeodezik datalar ile oluşan yapı hasarlarına ait bulgu ve değerlendirmelere yer verdi. Sarsıntıdan etkilenen vilayetlerde 9 binden Çok yapı incelenerek oluşturulan raporda, çoklukla 2000 yılı öncesi binaların yıkıldığına dikkat çekildi.

Türkiye’nin zelzele araştırmalarındaki saygın yükseköğretim kurumlarından Dokuz Eylül Üniversitesi (DEÜ), Kahramanmaraş merkezli 7.7 ve 7.6 ile Hatay merkezli 6.4 büyüklüğündeki sarsıntılara yönelik yeni bir zelzele raporu yayımladı. DEÜ Mühendislik Fakültesi İnşaat Mühendisliği, Jeofizik Mühendisliği ve yerbilimi Mühendisliği kısımları ile zelzele Araştırma ve Uygulama Merkezi (DEÜ-DAUM) ilim insanları tarafından hazırlanan 72 sayfalık raporda, sarsıntılara ilişkin alan müşahedeleri, sismolojik ve jeodezik bilgiler ile oluşan yapı hasarlarına ait bulgu ve değerlendirmelere yer verildi. DEÜ Rektörü Prof. Dr. Nükhet Hotar’ın talimatıyla Hız verilen zelzele araştırmalarının bir kesimi olarak dört kısımdan oluşan raporun birinci kısmında “Jeolojik-Jeomorfolojik Arazi Gözlemleri”, ikinci kısımda “Jeofizik ve Jeodezik Ön Kıymetlendirme Sonuçları”, üçüncü kısımda “Bina Hasarları Ön Değerlendirmesi” ve nihayet kısımda “Sonuçlar ve Değerlendirmeler” yer aldı.

“RAPORUMUZ İNANÇLI KENTLERE VESİLE OLACAK”

Raporla ilgili değerlendirmede bulunan Rektör Hotar, “Deprem felaketinden etkilenen bölgelerdeki Bina stokunun durumunu tespit etmek maksadıyla DEÜ Rektörlüğü olarak bir çalışma başlattık. Bu noktada bölgeye giden Üniversitemizin ilgili alanlarında misyonlu ilim insanlarından oluşan takımlarımız, alan çalışmaları yürüterek 9 binden Çok binayı incelediler. Gruplarımızın elde ettikleri bulgular doğrultusunda ilgili şahıs ve kurumlara rehberlik edeceğini düşündüğümüz bir rapor oluşturuldu” dedi. Yapılan tespitlerin orta ve uzun vadede Türkiye Ulusal Risk Kalkanı Modeli’ne referans sağlayacağına inandıklarını kaydeden Rektör Hotar, “Muhterem Cumhurbaşkanımızın önderliğinde ülke çapında başlatılan çalışmaların, daha inançlı kentlerin ve yapıların oluşmasına vesile olacağına inanıyoruz. Bu noktada raporumuzun zelzele ve afete hazırlık siyasetleriyle ilgili çalışmalara katkı sağlayacağına inanıyoruz” formunda konuştu.

9 BİN BİNA İNCELENDİ

Raporda, DEÜ Mühendislik Fakültesi İnşaat Mühendisliği Kısmı öğretim üyeleri tarafından oluşturulan alan inceleme ve rasat takımının, Kahramanmaraş, Adıyaman, Malatya ve Gaziantep vilayetlerinde yaklaşık 9 bin binada inceleme yaptığına dikkat çekildi. Binalardaki rasat ve tespitler sonucunda unsurlar halinde Sonuç paylaşan DEÜ’lü ilim insanları, hasarlı ve göçen binaların ekseriyetle 2000 yılı öncesi yapıldığına dikkat çekti. Raporda şu sözler yer aldı: “Hasarlı ve göçen binalar çoklukla zelzele yükleri altında sıvılaşabilen taban üzerinde yer almakta ve Temel sistemlerinde yetersizlik bulunmaktadır. Bu binalarda beton ve donatı gereç kalitesi ile personellik nihayet derece yetersizdir.”

YUMUŞAK KAT VURGUSU

Depremlerde binaların çökmesinde aktif rolü gözlemlenen “yumuşak kat” düzensizliğine de vurgu yapılan raporda, “Hasarlı ve göçen birden fazla binanın yer katında Çeşitli dükkanlar yer almakta olup, yumuşak kat düzensizliği bulunmaktadır. Hasarlı ve göçen kimi binalarda çekme kat bulunması nedeni ile rijitlik düzensizliği bulunmaktadır. Kolon kiriş birleşim bölgelerinde etriye sıklaştırması yapılmamış binalarda hasarın bu bölgede ağırlaştığı ve yapının ağır hasar almasına neden olduğu hatta birçok Vakit yapının büsbütün göçmesine neden olduğu görülmüştür.” sözleri yer aldı. DEÜ’nün bölgedeki incelemelerinin sonucunda, zelzele yönetmeliklerine Müsait olarak inşa edilen, beton ve donatı kalitesinin kâfi olduğu binalarda ise Kıymetli hasar oluşmadığına dikkat çekildi.

İSKENDERUN MERKEZİ ZAYIF TABAN NİTELİĞİNDE

DEÜ’lü uzmanlar, mikrotremor ve SPAC çalışmalarından elde edilen birinci jeofizik bulguları değerlendirdiklerinde, İskenderun kent merkezi ve Kenar bölümünün taban Yargıç titreşim dönemi kıymetlerinin yüksek olduğu ve zayıf taban niteliğinde olduğunu belirledi. Raporda, çalışma alanında elde edilen düşük VS30 Hız kıymetlerinin de bunu desteklediğinin gözlemlendiğine vurgu yapıldı.

HATAY SARSINTISI SİSMİK KAYNAĞI OLUŞTURDU

Raporda, Dünya’nın kara kısmında nihayet yüzyılda meydana gelmiş en Aka sarsıntılardan biri olarak bedellendirilen Maraş sarsıntılarında, birinci anne şok sırasında üç fayın birdenbire (Amanos, Pazarcık ve Erkenek Fayı); ikinci anne şokta ise Çardak ve Doğanşehir faylarının Birlikte kırıldığına dikkat çekildi. 20 Şubat tarihindeki Hatay Defne zelzelesinde ise Antakya Fayı’nın şimal segmentinin, zelzelenin sismik kaynağını oluşturduğu Anlatım edildi. Global Pozisyon Belirleme Sistemi (GNSS) datalarından elde edilen bölgeye yönelik sonuçların da değerlendirildiği raporda, “GNSS datalarından elde edilen sonuçlar göz önüne alındığında Kahramanmaraş, Hatay, Osmaniye, Malatya, Elazığ’daki GNSS istasyonları Güneybatı’ya yanlışsız, Ekinözü (Kahramanmaraş), Feke (Adana), Tufanbeyli (Adana)’daki istasyonlar Kuzeybatı’ya hakikat, Gaziantep ve Kilis’teki istasyonlar Kuzeydoğu’ya gerçek Adıyaman’daki istasyon ise Güneydoğu’ya yanlışsız devinim etmiştir” tabirlerine yer verildi.

KALICI DEFERMASYON

GNSS istasyonlarında sarsıntının tesiriyle plastik (kalıcı) deformasyon oluştuğu belirtilen raporda, “Bir Öbür deyişle, zelzelenin tesirinin ortadan kalkmasıyla devinim eden noktalar birinci pozisyonlarına Geri dönmemiş; bölge kalıcı deformasyona uğramıştır. 6 Şubat 2023’de meydana gelen 7.7 ve 7.6 sarsıntılarının, GNSS Vakit serilerindeki değişimlerin gözlemlenmesiyle geniş bir bölgede tesirli olduğu ortaya konmuştur” açıklamalarında bulunuldu.

DEPREM RİSKİ

Raporda, belirli bölgelerdeki zelzele risklerine de dikkat çekilerek, “Coulomb tansiyonun diyagramının Kırmızı renkli bölgelerine karşılık gelen kuzeybatıda Sivas ve etrafı, kuzeydoğuda Malatya ve etrafı, güneydoğuda Gaziantep’in güneyi ve Suriye, Güneybatıda Hatay ve etrafı, batıda ise Aksaray’a kadar tansiyon artımının olması nedeniyle zelzele riskini yüksek olduğu söylenebilir” denildi.

ARAŞTIRMALAR SÜRECEK

Büyük yıkıma neden olan sarsıntıların Çabucak akabinde DEÜ’nün bütün üniteleriyle yaraları sarmaya başladığına ve zelzelelere yönelik bilimsel araştırmalar gerçekleştirdiğini kaydeden DEÜ Rektörü Prof. Dr. Nükhet Hotar, zelzele bölgesindeki arazi çalışmaları ve zelzele çözümlemelerinin devam ettiğini, oluşacak yeni sonuçların rapora ekleneceğini belirtti.

Kaynak: (BYZHA) – ak Haber Ajansı